ต้นปาหนันช้าง ดอกปาหนันที่มีขนาดใหญ่ที่สุด ใน สกุลปาหนัน
หากกล่าวถึงพรรณไม้ที่มี ดอกใหญ่ที่สุดในโลกในสกุลปาหนัน รวมทั้งมี ดอกขนาดใหญ่ที่สุดในวงศ์กระดังงา บรรดานักสำรวจและผู้ชื่นชอบพรรณไม้ คงจะต้องเอ่ยเป็นเสียงเดียวกันถึงชื่อของ "ปาหนันช้าง " ไม้ดอกหอมพื้นเมืองของไทย ดอกใหญ่ที่สุดในสกุลปาหนันและในวงศ์กระดังงา ดอกมีกลิ่นหอม
ปาหนันช้าง
ปาหนันช้างเป็นพรรณไม้พื้นเมืองของไทยที่มีการกระจายพันธุ์ในป่าดิบชื้นทางภาคใต้ ที่ระดับความสูง 50-400 ม. บริเวณจังหวัดสงขลา พัทลุง ตรัง สตูล ปัตตานี ยะลา และนราธิวาส
ภาพ : กลุ่มงานพฤกษศาสตร์ป่าไม้
ส่วนในต่างประเทศพบที่มาเลเซีย อินโดนีเซีย พม่า และอินเดีย ปาหนันช้างเป็นพรรณไม้ที่มีดอกใหญ่โดดเด่น โดยเฉพาะช่วงเดือนสิงหาคม ปาหนันช้างจะออกดอกสีเหลืองอร่ามงามสะพรั่งเต็มต้น ส่งกลิ่นหอมเย้ายวน เป็นที่ชื่นชอบแก่ผู้ที่พบเห็น
ส่วนผลของปาหนันช้าง จะเริ่มติดผลหลังจากที่ดอกบานไปแล้ว โดยจะเจริญเติบโตอย่างช้าๆ และแก่ ในเดือนพฤษภาคมถึงกรกฎาคมของปีถัดไป
นับเป็นพรรณไม้ที่มีช่วงระยะเวลาติดผลยาวนานถึง 10 เดือน นอกจากนี้ปาหนันช้างยังเป็นพรรณไม้ที่มีจำนวนเมล็ดมาก แต่กลับมีการขยายพันธุ์ตามธรรมชาติน้อย
เนื่องจากเมื่อเมล็ดใกล้แก่จะมีหนอนผีเสื้อเจาะเข้าไปกัดกินต้นอ่อนที่อยู่ภายในเมล็ด ทำให้ไม่สามารถขยายพันธุ์ตามธรรมชาติได้
แต่ขณะนี้ได้มีการใช้วิธีขยายพันธุ์โดยการปักชำกิ่งในระบบพ่นหมอก ซึ่งเป็นวิธีที่สะดวก รวดเร็ว และได้ผลดี จึงช่วยให้จำนวนต้นกล้าของปาหนันช้างมีมากขึ้น และสามารถนำไปปลูกจนแพร่หลายไปทั่วประเทศ
แนะนำต้นไม้ดอกหอม ในสกุลปาหนัน Goniothalamus
ปาหนันร่องกล้า
ปาหนันร่องกล้า Goniothalamus rongklanus R.M.K. Saunders & Chalermglin) วงศ์ Annonaceae ไม้ต้นขนาดเล็ก สูง 5-7 เมตร ดอกสวยงาม บานนาน 2-3 วัน มีกลิ่นหอมอ่อนๆ เหมาะสำหรับปลูกเป็นไม้ประดับ ชื่อปาหนันร่องกล้า บ่งบอกถึงสถานที่พบพรรณไม้ชนิดนี้ ที่ อุทยานแห่งชาติภูหินร่องกล้า จ. พิษณุโลก
|
ต้นปาหนันร่องกล้า... |
ปาหนันปุ่มราก
ปาหนันปุ่มราก Goniothalamus ridleyi King วงศ์กระดังงา สกุลปาหนัน ที่หายากที่สุด ออกดอกดกเป็นกระจุก ตามราก ลำต้น ดอกสีแดงสวยงาม ไม้ภาคใต้ของไทย
|
ต้นปาหนันปุ่มราก... |
ต้นข้าวหมาก (ข้าวหลาม)
ต้นข้าวหมาก (ข้าวหลาม) Goniothalamus tamirensis Pierre ex Finet & Gagnep. วงศ์ Annonaceae ดอกมีกลิ่นหอมคล้ายจำปีแขก ดอกขนาดเล็กกว่าข้าวหลามดง ไม้หายาก น่าปลูกอีกตัว ชอบร่มรำไร ออกดอกง่าย
|
ต้นข้าวหมาก... |
ความแตกต่าง "ปาหนันช้าง" กับ "ปาหนันพรุ"
เคยมีความเข้าใจที่ไม่กระจ่างชัดถึงความแตกต่างระหว่าง"ปาหนันช้าง" และ"ปาหนันพรุ" มาเป็นเวลานาน เนื่องจากพรรณไม้ทั้งสองมีลักษณะคล้ายคลึงกัน
อย่างไรก็ตามถ้าได้มีการศึกษากันอย่างละเอียด จะพบข้อแตกต่างมากมาย เช่น ปาหนันช้างมีกลีบดอกกว้างและยาวได้ถึง 18 ซม.
ขณะที่ปาหนันพรุมีกลีบดอกยาวเพียง 8-10 ซม. ส่วนผลของปาหนันช้างจะมีรูปกลมรีเปลือกย่นขรุขระเป็นตุ่มขนาดเล็ก ขณะที่ปาหนันพรุมีผลรูปทรงกระบอก เปลือกเรียบเป็นมัน ด้วยความที่ปาหนันช้างมีดอกที่สวยงามและมีกลิ่นหอม จึงได้รับความนิยมปลูกเป็นไม้ดอกไม้ประดับกันมาก
ปัจจุบันมีการคัดพันธุ์ต้นที่มีลักษณะเตี้ย ดอกดก มีดอกขนาดใหญ่ และออกดอกได้เกือบตลอดปี มาขยายพันธุ์ จนได้รับความนิยมปลูกกันอย่างแพร่หลาย ถือเป็นการอนุรักษ์พรรณไม้หายากที่ได้ผลดีอีกวิธีหนึ่ง
ลักษณะพรรณไม้ของปาหนันช้าง
ปาหนันช้าง มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Goniothalamus giganteus Hook.f. & Thomson อยู่ในวงศ์กระดังงา Annonaceae
ต้นปาหนันช้าง มีลักษณะเป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก มีความสูงได้ประมาณ 6-12 ม. แตกกิ่งน้อย เรือนยอดรูปกรวยคว่ำ เปลือกลำต้นหนาเรียบ สีขาวปน น้ำตาล ฉ่ำน้ำ ใบเดี่ยว รูปหอกแกมรูปไข่กลับ กว้าง 4-6 ซม. ยาว 15-25 ซม. โคนใบรูปลิ่ม ปลายใบเป็นติ่งแหลมยาว ผิวใบเป็นมันเรียบทั้งสองด้าน
ดอกปาหนันช้าง ออกดอกเป็นเดี่ยวหรือเป็นช่อ 2-3 ช่อ ออกตามกิ่งแก่เหนือรอยแผลของก้านใบ ดอกสีเขียว เมื่อบานเปลี่ยนเป็นสีเหลือง มีกลิ่นหอมอ่อนๆ กลีบดอก 6 กลีบ เรียงเป็น 2 ชั้น ชั้นนอกรูปไข่ ขอบกลีบเป็นคลื่น กลีบชั้นในรูปไข่ ปลายแหลม และประกบกันเป็นรูปสามเหลี่ยม
ผลปาหนันช้าง เป็นผลกลุ่ม มีผลย่อย 8-20 ผล เปลือกผลย่น ขรุขระเป็นตุ่มขนาดเล็ก ผลอ่อนสีเขียว เมื่อแก่เปลี่ยนเป็นสีเหลืองอมเขียว มี 1-2 เมล็ดต่อผล ลักษณะเมล็ด รูปกลมรี ยาว 1-1.5 ซม.
การขยายพันธุ์ สามารถขยายพันธุ์โดยวิธีการเพาะเมล็ดและปักชำกิ่ง