จากที่มีหลายคนลงโพสภาพดอกแก้วเจ้าจอม ลงในกลุ่มเฟซบุค ก็มีเพื่อนๆพี่น้องหลายคน เริ่มสนใจอยากปลูกต้นแก้วเจ้าจอมบ้าง จึงมีคำถามเข้ามาบ่อยๆ ผมจึงรวบรวมคำถามที่พบบ่อยและประเด็นที่น่าสนใจ มาตอบรวมไว้ที่นี่ที่เดียวเลยแล้วกันครับ ...
แก้วเจ้าจอม คืออะไร
มีความเชื่อกันว่า ต้นแก้วเจ้าจอม คือ "ต้นไม้มงคล" เนื่องจากมีชื่อมงคล นามมงคล ว่า เจ้าจอม (เพื่อระลึกถึงรัชการที่ 5) ในสมัยนั้น ต้นแก้วเจ้าจอมคือต้นไม้ที่ทรงปลูกไว้ในวังเท่านั้น ซึ่งปัจจุบันดอกแก้วเจ้าจอมเป็นดอกไม้ประจำ ม.ราชภัฏสวนสุนันทา
ประวัติ ต้นแก้วเจ้าจอมในประเทศไทย
![ต้นแก้วเจ้าจอม ดอกแก้วเจ้าจอม](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg3tMRBTXUxvaZ8Muat2x67nEqjMDbo8PwSnygYvPf2mDgl4hhyTX4wkNxTXsjU4iJtEW3jcAgg97B5qI4wVrNX36RIkfmcueSocjPDaBTZOtBHMAGiBIeabP3Epm1aIejhPvARc2EM1KT3wHyIalcEYn1DTm3Mxm8mc8uPn6XdhTiOwj2ra2b1dtPraBo1/w640-h640-rw/lignum-vitae.jpg)
ต้นแก้วเจ้าจอม "ไม่ใช่"พันธุ์ไม้พื้นเมืองไทย แต่เป็นไม้ต่างถิ่นที่ถูกนำมาปลูกในไทย เมื่อร้อยกว่าปีที่แล้ว ตั้งแต่สมัย ร.5 ได้ทรงนำมาจากอินโดนีเซีย และทรงปลูกไว้ในเขตพระราชวังสวนสุนันทา (ปัจจุบันคือ ม.ราชภัฏสวนสุนันทา)
ว่าด้วยเรื่องชื่อ ความหมาย ต้นน้ำอบฝรั่ง - แก้วจุลจอม - แก้วเจ้าจอม
ต้นแก้วเจ้าจอมนั้น แต่เดิมชาววังเรียกกันว่า "ต้นน้ำอบฝรั่ง" ต่อมา พระวิมาดาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมพระสุทธาสินีนาฏ ปิยมหาราชปดิวรัดา (พระนามเดิม: หม่อมเจ้าสาย ลดาวัลย์) ได้ประทานชื่อใหม่ว่า "แก้วจุลจอม" และจากนั้น มาจนถึงปี พ.ศ. 2501 ศาสตราจารย์เต็ม สมิตินันทน์ ได้ตั้งชื่อใหม่ว่า "แก้วเจ้าจอม" ซึ่งเป็นชื่อเรียกในปัจจุบัน
ถิ่นกำเนิด ต้นแก้วเจ้าจอม
แก้วเจ้าจอมเป็นไม้ต่างถิ่น มีถิ่นกำเนิดในอเมริกากลาง, อเมริกาใต้ และในรัฐฟลอริดาของสหรัฐอเมริกา ยังเป็นดอกไม้ประจำชาติจาไมก้า และอยู่ในบัญชีที่ 2 ของ CITES
ชื่อวิทยาศาสตร์ แก้วเจ้าจอม
แก้วเจ้าจอม ชื่อวิทยาศาสตร์ ว่า Guaiacum officinale L. อยู่ในวงศ์ Zygophyllaceae
Synonyms
• Guaiacum bijugum Stokes
• Guaiacum breynii Spreng.
ต้นแก้วเจ้าจอม ภาษาอังกฤษ
ต้นแก้วเจ้าจอม มีชื่อสามัญ เป็นภาษาอังกฤษ ว่า Lignum vitae หมายถึง ไม้แห่งชีวิต (wood of life) เพราะมีสรรพคุณทางสมุนไพรช่วยรักษาโรคได้หลายโรค นั่นเอง
ต้นแก้วเจ้าจอม ซื้อที่ไหน ราคาเท่าไหร่?
ราคาต้นแก้วเจ้าจอมที่ขายในตลาดต้นไม้ทั่วไป และปัจจุบันสามารถสั่งซื้อต้นแก้วเจ้าจอมทางออนไลน์ได้ที่ลาซาด้า ราคาอยู่ที่ความพอใจทั้งสองฝ่ายครับ มีราคาตั้งแต่หลักร้อยไปจนถึงหลักหมื่น ราคาขึ้นอยู่กับสายพันธุ์และขนาดความสูงของต้น
![ต้นแก้วเจ้าจอม กิ่งตอน](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhTIjqmq0-RsX5dR3hXjxjV1g2VSMF4AFAmuQgH5mXPRFKBcdT087mo4H1f8mG1bJ4QD_Za_gw6SAFGiDhHC8N7vym44kvE4_LOKBexlQuCJnz519fpSJpO2dGyPOkdUxl20zzWReM6xBYDWh9ItNQHXVnD-a1cLwE_V40B7CxWPMFilJZFql97FHJpS1Jl/w500-h640-rw/lignum-vitae-2.jpg)
คุณต้องการต้นแก้วเจ้าจอมแบบไหน? ถ้าต้องการแบบราคาไม่แพง ราคาหลักร้อย ก็จะเป็นต้นเล็ก ๆ ในกระถางที่ได้จากการเพาะเมล็ด หรือกิ่งตอน แต่ถ้าอยากได้เป็นไม้ล้อม ต้นใหญ่ ๆ แบบสวยสำเร็จ ก็ราคาหลักพัน-หลักหมื่น ขึ้นอยู่กับขนาดและฟอร์มทรงพุ่มครับ
ต้นแก้วเจ้าจอม 4 ใบ, 6 ใบ, 8 ใบ ต่างกันอย่างไร
ใบแก้วเจ้าจอม มี "ลักษณะใบ" เป็นแบบใบประกอบขนนก ปลายคู่ พูดง่าย ๆ ก็คือ 1 ใบ จะมีใบย่อยเป็นคู่ ๆ เรียงกัน 2 คู่, 3 คู่ หรือ 4 คู่ (หรือที่นิยมเรียกกันง่าย ๆ ว่า 4 ใบ, 6 ใบ, 8 ใบ นั่นเอง)
ต้นแก้วเจ้าจอมที่พบขายทั่วไปในตลาดต้นไม้ มักจะเป็นพันธุ์ 4 ใบ และ 6 ใบ (*สำหรับพันธุ์ แก้วเจ้าจอม 8 ใบ ค่อนข้างหายาก โตช้า ดอกเล็ก จึงไม่ค่อยได้รับความนิยมครับ)
จากประสบการณ์ที่เคยปลูกแก้วเจ้าจอม 4 ใบ และ 6 ใบ พบว่า แก้วเจ้าจอม 6 ใบ จะโตเร็วกว่า มีฟอร์มทรงต้นสวยกว่า ออกดอกดกกว่า และราคาถูกกว่า จึงได้รับความนิยมมากกว่าแก้วเจ้าจอม 4 ใบ
![ต้นแก้วเจ้าจอม 8 ใบ (หายาก)](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg9Mz7N947ZafB51NHZYYz2uib8rpOsPMvo-1XkPORIcRZzg1-h9MLw_SabwoRI0uxkHfKSgasl7uWlPA1c6n9YeJfSGJWlXCKwHP-0T1xxVcpwXYzMilD222RIIJ9MltgakxVQRw7tVDSeVyf9loHFQB-EzBsGKbE7sHh_FsWy2rht0NwrBiaBvX3Nv7JG/w480-h640-rw/lignum-vitae-3.jpg)
แต่ถ้าใครชอบฟอร์มทรงพุ่มแบบกระชับ ดูกะทัดรัด ออกดอกประปรายได้เรื่อยๆ ก็อาจจะเหมาะกับแก้วเจ้าจอม 4 ใบ มากกว่าครับ ชอบแบบไหนก็เลือกปลูกแบบนั้นเลยครับ
ดอกแก้วเจ้าจอม ดอกหอมไหม?
ถ้าถามว่า "ดอกแก้วเจ้าจอม ดอกหอมไหม?" มักจะได้คำตอบที่แตกต่างกันไป บางคนก็บอกว่าดอกหอม, หอมอ่อน ๆ, หอมจาง ๆ, หอมเบาบาง (แทบไม่ได้กลิ่น) บางคนก็บอกว่าดอกไม่หอม ดอกไม่มีกลิ่น!
ซึ่งกรณีนี้ โดยส่วนตัวแล้ว ผมถือเป็นเรื่องปกติ สำหรับต้นไม้ที่เกิดจากการเพาะเมล็ด ซึ่งอาจเกิดจากการ กลายพันธุ์/ผันแปร หรือเป็นความหลากหลายทางพันธุกรรม ที่อาจทำให้ต้นไม้แต่ละต้นมีความแตกต่างกันได้ เช่น "ดอก" อาจมีกลิ่นมาก กลิ่นน้อย หรือไม่มีกลิ่นเลยก็ได้ครับ
เรื่องแบบนี้ จะว่าไปแล้วก็เหมือนซื้อหวยเหมือนกันนะ กว่าจะปลูกให้โตให้ออกดอกได้ ก็ต้องรอมาหลายปี ถ้าโชคดีก็ได้เจอต้นที่ดอกหอม ดอกดก ดอกใหญ่ ถ้าโชคไม่ดีก็ดอกไม่มีกลิ่นหอม ดอกเล็ก ฯลฯ
สำหรับผม อาจจะโชคดีที่ได้ปลูกต้นแก้วเจ้าจอมต้นนี้ ที่ดอกยังพอมีกลิ่นให้ดมได้บ้าง ดอกมีกลิ่นหอมอ่อน ๆ จาง ๆ แบบต้องดมจ่อใกล้ ๆ จึงจะได้กลิ่น (ต้นนี้ ดอกจะเริ่มส่งกลิ่นหอม ในช่วงเที่ยง ไปจนถึงช่วงเย็น ก็จะเริ่มจางกลิ่นเบาบางลงจนแทบไม่ได้กลิ่น)
ลองสังเกต ช่วงที่มีฝูงผึ้งบินตอมดอกเยอะ ๆ ช่วงนั้นดอกจะส่งกลิ่นหอมมากกว่าปกติ ยิ่งถ้าเป็นช่วงที่ดอกบานสะพรั่ง พร้อมกันทั้งต้น ช่วงนี้จะได้กลิ่นหอมชัดเจน แค่เดินผ่านหรือไปยืนอยู่ใต้ต้น ก็จะได้กลิ่นหอมโชยจาง ๆ เลยครับ
![ดอกแก้วเจ้าจอม ดอกมีกลิ่นหอมอ่อน](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPfPUYK9HGAycePAAWA_sxbl1YhZ3JGGFAUeHxex-ZAZHmu12e3odtymfF3DoWTAFXkweLcNeJe1V30_MHcK6dRBpWX9kRgypbCvDd0mx8cGYcxareJtQ3IupJcoWUQzuT12PKALq7lGXbxgkZI1GEcgQ9vingWOisGTcHad3XNLMTMmwnILAmfRRxbErF/s1600-rw/guaiacum-officinale.jpg)
เรื่องกลิ่นหอมดอกไม้ เป็นเรื่องที่พูดคุยกันได้ไม่รู้จบ บางทีก็ขึ้นอยู่กับสิ่งแวดล้อม สภาพอากาศ และความสมบูรณ์ของต้นไม้แต่ละต้นด้วยครับ รวมไปถึงในบางทีการดมกลิ่นดอกไม้ไม่ตรงกับช่วงเวลาที่ดอกไม้ส่งกลิ่นหอม ก็อาจจะไม่ได้กลิ่นหอมดอกไม้นะครับ หรือแม้แต่ ดอกไม้ดอกเดียวกัน ถ้าลองให้แต่ละคนดมกลิ่น ก็อาจได้กลิ่นที่ให้อารมณ์ที่แตกต่างกัน บางคนชอบ บางคนไม่ชอบ เป็นต้น
กลิ่นดอกแก้วเจ้าจอม
ดอกแก้วเจ้าจอมมีกลิ่นหอมละมุน หอมชื่นใจ คือสามารถสูดดมได้เต็มที่ บ้างก็ว่า "กลิ่นหอมคล้ายกลิ่นวานิลลา" หรือ "กลิ่นช็อกโกแลต" บ้างก็ว่ากลิ่นหอมคล้ายกลิ่นแป้ง กลิ่นเครื่องสำอาง และในสมัย ร.5 ก็คงได้กลิ่นคล้ายกลิ่นน้ำอบ จึงเรียกกันว่า "ดอกน้ำอบฝรั่ง"
สำหรับผม รู้สึกว่ากลิ่นดอกแก้วเจ้าจอม คล้าย ๆ กลิ่นดอกเทียนหยดญี่ปุ่น(ดอกสีม่วงเข้ม) อารมณ์ประมาณนั้น ซึ่งสอดคล้องกับกลิ่นช็อกโกแลต (ถ้าจะบอกว่า คล้ายกลิ่นหอมแก้มสาว ก็เกรงใจ อิอิ)
ยังเคยมีละครเพลงเรื่อง "กลิ่นแก้วเจ้าจอม" แสดงในงานใต้ร่มพระบารมี 70 ปี สวนสุนันทา โดย มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา ในเนื้อเพลงท่อนหนึ่ง ที่ยังบอกถึงเรื่องกลิ่นดอกแก้วเจ้าจอม ไว้ว่า
"...แก้วเจ้าจอมต้นนี้ที่ปลูกไว้
ส่งกลิ่นหอมละไมไปบนฟ้า
แทนความรักเทวีสุนันทา
ข้าจึงละสถานเทวามาสถิต..."
(เพลง -กลิ่นแก้วเจ้าจอม)
แก้วเจ้าจอม ออกดอกเดือนไหน?
แก้วเจ้าจอม ออกดอกเดือนไหน แต่ละข้อมูล ก็อาจจะแตกต่างกันบ้างเล็กน้อย น่าจะขึ้นอยู่กับแหล่งพื้นที่ปลูก สภาพแวดล้อม สภาพอากาศ ความชื้น แสงแดด รวมถึงความสมบูรณ์ของต้นไม้ด้วยครับ
สำหรับผมจึงขอตอบจากประสบการณ์ตรง ที่ได้จากต้นแก้วเจ้าจอมที่ปลูกหน้าบ้าน ก็แล้วกันนะครับ ต้นนี้ได้มาจาก ม.เกษตร (กำแพงแสน) เป็นแก้วเจ้าจอมพันธุ์ 6 ใบ ปลูกมาประมาณ 8 ปี ต้นสูงได้ประมาณ 5-6 เมตร
แก้วเจ้าจอมเพาะเมล็ด หลังจากที่ปลูกมาประมาณ 3-4 ปี ก็เริ่มออกดอกครั้งแรก ออกดอกเล็กน้อย แต่จะค่อย ๆ ออกดอกดกมากขึ้นเรื่อย ๆ ตามอายุปี ต้นนี้ทยอยออกดอกประปรายได้เรื่อย ๆ เป็นช่วง ๆ เกือบตลอดทั้งปี แต่จะออกดอกดกมากเป็นพิเศษ ในช่วงปลายฝนต้นหนาว และช่วงเดือน กุมภาพันธ์ - มีนาคม ของทุกปีครับ
การใช้ประโยชน์จากแก้วเจ้าจอม
ต้นแก้วเจ้าจอมเป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก มีทรงพุ่มกลมสวยงาม เหมาะสำหรับปลูกให้ร่มเงา ปลูกในบ้าน ในสถานที่ทำงาน สวนสาธารณะ เพราะใช้จัดสวนได้ดี เป็นต้นไม้มงคลที่ปลูกแล้วดูดีมีรสนิยม จึงได้รับความนิยมปลูกเป็นไม้ประดับทั่วไป
นอกจากเป็นไม้ประดับ มีฟอร์มทรงต้นที่สวยงามแล้ว ยังมีดอกสวยงามมากอีกด้วย (แต่คงไม่ได้เน้นเรื่องกลิ่นหอมของดอก แต่จะเน้นไปที่สีสันสดใสของดอกซะมากกว่า) ดอกสีม่วงอมฟ้า ตัดกับเกสรสีเหลืองสดใส ออกดอกดกเป็นช่อใหญ่ที่ปลายกิ่ง ถ้าออกดอกบานสะพรั่ง พร้อม ๆ กันทั้งต้น จะยิ่งดูโดดเด่นสะดุดตา สวยงามมากครับ
ต้นแก้วเจ้าจอมเป็นไม้ที่มีน้ำหนักที่สุดในโลก มีเนื้อไม้สวย แก่นไม้มีความแข็งแรงสูง เป็นไม้ที่จมน้ำ มีคนนำไม้แก้วเจ้าจอมมาทำเป็น "ขลุ่ย" สีเขียว ให้เสียงหวานใส ไพเราะมาก ๆ เรียกว่า ขลุ่ยไม้แก้วเจ้าจอม (Verawood)
แก้วเจ้าจอม มีสรรพคุณอะไรบ้าง?
![ต้นแก้วเจ้าจอม ชนิด 6ใบ](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiWlutmgp2Cwumnhaox_fsqCFEAULeTfwmeESjyb3Ikg3CSBe3OArYoyvynD-heJSu9uPYaDAaHSIDzmBq_Magag6SbRGrFvCsK8QqdjbOg0tUmeOpFYiR3lXUPaZJlHFLl0oXAm7G7ZuNRMT0ttxUPTihOmDOC7rp7oMSwannVMEEjGpsy8cQ5lP-Fbtc6/w480-h640-rw/lignum-vitae-5.jpg)
แก้วเจ้าจอมมีสรรพคุณทางด้านสมุนไพรมากมาย ดอกแห้งใช้ชงเป็นน้ำชาดื่มบำรุงกำลัง และใช้ยาง, ใบ, เปลือก, ดอก เป็นยาสมุนไพรรักษาโรคได้หลายโรค เช่น โรคหอบหืด, โรคเกาต์, โรคเบาหวาน ฯลฯ (*ลองค้นหาข้อมูลเพิ่มเติมดูนะครับ)
วิธีปลูกต้นแก้วเจ้าจอม
ต้นแก้วเจ้าจอม ปลูกในบ้านดีไหม?
ถ้าบ้านมีพื้นที่ มีบริเวณกว้าง หรือมีสนามหญ้า แล้วอยากปลูกต้นแก้วเจ้าจอม ก็ปลูกในบ้านได้ครับ แต่เพื่อความสบายใจ ก็ไม่ควรปลูกติดชิดตัวบ้านมากเกินไปครับ เมื่อต้นแก้วเจ้าจอมโตขึ้น จะมีฟอร์มทรงพุ่มกลมแผ่ออกสวยงาม และให้ร่มเงาได้ดีมากครับ
ลักษณะต้นแก้วเจ้าจอม ต้นใหญ่ไหม? สูงกี่เมตร
ต้นแก้วเจ้าจอมเป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก จึงมีความสูงได้ประมาณ 6-10 เมตร ถือว่าขนาดไม่ใหญ่เกินไป ซึ่งเป็นต้นไม้ที่โตช้า เติบโตไปเรื่อย ๆ ไม่รีบจ้า
แก้วเจ้าจอม ปลูกในกระถางได้ไหม?
จริง ๆ แล้ว ต้นแก้วเจ้าจอมก็สามารถปลูกในกระถางได้ครับ แต่มักไม่ค่อยโต และไม่ค่อยออกดอก โดยเฉพาะต้นแก้วเจ้าจอมที่ได้มาจากการเพาะเมล็ด ถ้านำมาปลูกในกระถาง มักจะไม่ออกดอก ถ้าอยากปลูกให้ออกดอกในกระถางได้ ควรเลือกปลูกต้นที่ได้จากการตอนกิ่ง แต่ก็ต้องทำใจไว้ด้วยนะครับว่า ต้นที่ปลูกในกระถาง จะออกดอกน้อยกว่าต้นที่ปลูกลงดิน
วิธีปลูก ต้นแก้วเจ้าจอม ดูแล อย่างไร
วิธีปลูกแก้วเจ้าจอม ถือว่าเป็นต้นไม้ที่ปลูกง่ายมาก ชอบดินร่วนระบายน้ำดี (กรณีปลูกในกระถาง สามารถใช้ดินปลูกต้นไม้สำเร็จรูป หรือ ดินถุงที่วางขายทั่วไป ก็ใช้ได้ครับ) ถ้าอยากได้ "สูตรดินปลูกแก้วเจ้าจอม" ของสถาบันวิจัยและพัฒนา กำแพงแสน ที่นี่เค้าจะใช้ ดินร่วน+เปลือกมะพร้าวสับ+ใบไม้แห้ง+ขี้วัว อย่างละ 1 ส่วน รดน้ำคลุกผสมกันให้มีความชื้นพอหมาด ๆ แล้วหมักไว้ 1-2 เดือน ก็นำมาใช้ได้แล้วครับ
ต้นแก้วเจ้าจอมชอบแสงแดด วิธีปลูกต้นแก้วเจ้าจอมให้ออกดอก จึงควรปลูกกลางแจ้ง ถ้าได้รับแสงแดดเต็มที่จะมีทรงพุ่มสวย และจะช่วยให้ออกดอกได้ดกมากยิ่งขึ้น ระวังอย่าให้ขาดน้ำ ต้นจะโทรม ใบเหลือง ใบร่วง ผลัดใบ ส่วนใหญ่แล้วมักนิยมปลูกต้นแก้วเจ้าจอม โดยการเพาะเมล็ด แม้จะใช้เวลาปลูกนาน 4-5 ปี กว่าจะเริ่มออกดอก แต่ต้นจะแข็งแรง ปรับตัวได้ดี และมีฟอร์มทรงพุ่มสวยงามมาก
แต่ถ้าใจร้อน ไม่อยากรอนาน ก็สามารถปลูกต้นแก้วเจ้าจอมที่เป็นไม้ล้อม ต้นใหญ่ ๆ หรือเลือกต้นที่กำลังออกดอกได้ก็ยิ่งดีครับ จะได้ลองดมกลิ่นดอก ก่อนตัดสินใจซื้อ ว่ามีกลิ่นหอมด้วยหรือไม่ จะได้ไม่ต้องมารู้สึกผิดหวังในภายหลัง
บทสรุปส่งท้าย
ต้นแก้วเจ้าจอมเป็นต้นไม้มงคลที่น่าปลูกมาก แม้ไม่ใช่ไม้พื้นเมืองไทย แต่ก็มีประวัติ เรื่องราว story มีตำนานที่น่าสนใจมากครับ ต้นแก้วเจ้าจอม โดดเด่นในเรื่องฟอร์มทรงพุ่มกลมแผ่กว้าง สวยงามและให้ร่มเงาได้ดี ปลูกง่าย ออกดอกดก (ดอกอาจมีกลิ่นจาง ๆ หรือไม่มีกลิ่นเลยก็ได้ อยากให้เน้นไปที่ความสวยงามของดอกซะมากกว่า) ดอกสีม่วงอมฟ้า ตัดกับเกสรสีเหลืองสดใส สวยงามมากครับ
ปลูกในกระถางได้ (แต่ปลูกลงดินจะออกดอกดกกว่า) เหมาะสำหรับจัดสวนได้ดี ถ้าจะถามว่า ปลูกทิศไหนดี หากปลูกในบ้านก็ควรปลูกหน้าบ้านจะช่วยให้บ้านดูดี ดูแพง มีรสนิยมที่ดีครับ