ต้นแก้วเจ้าจอม ต้นไม้มงคล ปลูกในบ้านดีไหม วิธีปลูกให้ออกดอกดก ปลูกในกระถาง?
จากที่มีหลายคนลงโพสภาพดอกแก้วเจ้าจอม ลงในกลุ่มเฟซบุค ก็มีเพื่อนๆพี่น้องหลายคน เริ่มสนใจอยากปลูกต้นแก้วเจ้าจอมบ้าง จึงมีคำถามเข้ามาบ่อยๆ ผมจึงรวบรวมคำถามที่พบบ่อยและประเด็นที่น่าสนใจ มาตอบรวมไว้ที่นี่ที่เดียวเลยแล้วกันครับ ...
แก้วเจ้าจอม คืออะไร
มีความเชื่อกันว่า ต้นแก้วเจ้าจอม คือ "ต้นไม้มงคล" เนื่องจากมีชื่อมงคล นามมงคล ว่า เจ้าจอม (เพื่อระลึกถึงรัชการที่ 5) ในสมัยนั้น ต้นแก้วเจ้าจอมคือต้นไม้ที่ทรงปลูกไว้ในวังเท่านั้น ซึ่งปัจจุบันดอกแก้วเจ้าจอมเป็นดอกไม้ประจำ ม.ราชภัฏสวนสุนันทา
ประวัติ ต้นแก้วเจ้าจอมในประเทศไทย
ต้นแก้วเจ้าจอม "ไม่ใช่"พันธุ์ไม้พื้นเมืองไทย แต่เป็นไม้ต่างถิ่นที่ถูกนำมาปลูกในไทย เมื่อร้อยกว่าปีที่แล้ว ตั้งแต่สมัย ร.5 ได้ทรงนำมาจากอินโดนีเซีย และทรงปลูกไว้ในเขตพระราชวังสวนสุนันทา (ปัจจุบันคือ ม.ราชภัฏสวนสุนันทา)
ว่าด้วยเรื่องชื่อ ความหมาย ต้นน้ำอบฝรั่ง - แก้วจุลจอม - แก้วเจ้าจอม
ต้นแก้วเจ้าจอมนั้น แต่เดิมชาววังเรียกกันว่า "ต้นน้ำอบฝรั่ง" ต่อมา พระวิมาดาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมพระสุทธาสินีนาฏ ปิยมหาราชปดิวรัดา (พระนามเดิม: หม่อมเจ้าสาย ลดาวัลย์) ได้ประทานชื่อใหม่ว่า "แก้วจุลจอม" และจากนั้น มาจนถึงปี พ.ศ. 2501 ศาสตราจารย์เต็ม สมิตินันทน์ ได้ตั้งชื่อใหม่ว่า "แก้วเจ้าจอม" ซึ่งเป็นชื่อเรียกในปัจจุบัน
ถิ่นกำเนิด ต้นแก้วเจ้าจอม
แก้วเจ้าจอมเป็นไม้ต่างถิ่น มีถิ่นกำเนิดในอเมริกากลาง, อเมริกาใต้ และในรัฐฟลอริดาของสหรัฐอเมริกา ยังเป็นดอกไม้ประจำชาติจาไมก้า และอยู่ในบัญชีที่ 2 ของ CITES
ชื่อวิทยาศาสตร์ แก้วเจ้าจอม
แก้วเจ้าจอม ชื่อวิทยาศาสตร์ ว่า Guaiacum officinale L. อยู่ในวงศ์ Zygophyllaceae
Synonyms
• Guaiacum bijugum Stokes
• Guaiacum breynii Spreng.
ต้นแก้วเจ้าจอม ภาษาอังกฤษ
ต้นแก้วเจ้าจอม มีชื่อสามัญ เป็นภาษาอังกฤษ ว่า Lignum vitae หมายถึง ไม้แห่งชีวิต (wood of life) เพราะมีสรรพคุณทางสมุนไพรช่วยรักษาโรคได้หลายโรค นั่นเอง
ต้นแก้วเจ้าจอม ซื้อที่ไหน ราคาเท่าไหร่?
ราคาต้นแก้วเจ้าจอมที่ขายในตลาดต้นไม้ทั่วไป และปัจจุบันสามารถสั่งซื้อต้นแก้วเจ้าจอมทางออนไลน์ได้ที่ลาซาด้า ราคาอยู่ที่ความพอใจทั้งสองฝ่ายครับ มีราคาตั้งแต่หลักร้อยไปจนถึงหลักหมื่น ราคาขึ้นอยู่กับสายพันธุ์และขนาดความสูงของต้น
คุณต้องการต้นแก้วเจ้าจอมแบบไหน? ถ้าต้องการแบบราคาไม่แพง ราคาหลักร้อย ก็จะเป็นต้นเล็ก ๆ ในกระถางที่ได้จากการเพาะเมล็ด หรือกิ่งตอน แต่ถ้าอยากได้เป็นไม้ล้อม ต้นใหญ่ ๆ แบบสวยสำเร็จ ก็ราคาหลักพัน-หลักหมื่น ขึ้นอยู่กับขนาดและฟอร์มทรงพุ่มครับ
ต้นแก้วเจ้าจอม 4 ใบ, 6 ใบ, 8 ใบ ต่างกันอย่างไร
ใบแก้วเจ้าจอม มี "ลักษณะใบ" เป็นแบบใบประกอบขนนก ปลายคู่ พูดง่าย ๆ ก็คือ 1 ใบ จะมีใบย่อยเป็นคู่ ๆ เรียงกัน 2 คู่, 3 คู่ หรือ 4 คู่ (หรือที่นิยมเรียกกันง่าย ๆ ว่า 4 ใบ, 6 ใบ, 8 ใบ นั่นเอง)
ต้นแก้วเจ้าจอมที่พบขายทั่วไปในตลาดต้นไม้ มักจะเป็นพันธุ์ 4 ใบ และ 6 ใบ (*สำหรับพันธุ์ แก้วเจ้าจอม 8 ใบ ค่อนข้างหายาก โตช้า ดอกเล็ก จึงไม่ค่อยได้รับความนิยมครับ)
จากประสบการณ์ที่เคยปลูกแก้วเจ้าจอม 4 ใบ และ 6 ใบ พบว่า แก้วเจ้าจอม 6 ใบ จะโตเร็วกว่า มีฟอร์มทรงต้นสวยกว่า ออกดอกดกกว่า และราคาถูกกว่า จึงได้รับความนิยมมากกว่าแก้วเจ้าจอม 4 ใบ
แต่ถ้าใครชอบฟอร์มทรงพุ่มแบบกระชับ ดูกะทัดรัด ออกดอกประปรายได้เรื่อยๆ ก็อาจจะเหมาะกับแก้วเจ้าจอม 4 ใบ มากกว่าครับ ชอบแบบไหนก็เลือกปลูกแบบนั้นเลยครับ
ดอกแก้วเจ้าจอม ดอกหอมไหม?
ถ้าถามว่า "ดอกแก้วเจ้าจอม ดอกหอมไหม?" มักจะได้คำตอบที่แตกต่างกันไป บางคนก็บอกว่าดอกหอม, หอมอ่อน ๆ, หอมจาง ๆ, หอมเบาบาง (แทบไม่ได้กลิ่น) บางคนก็บอกว่าดอกไม่หอม ดอกไม่มีกลิ่น!
ซึ่งกรณีนี้ โดยส่วนตัวแล้ว ผมถือเป็นเรื่องปกติ สำหรับต้นไม้ที่เกิดจากการเพาะเมล็ด ซึ่งอาจเกิดจากการ กลายพันธุ์/ผันแปร หรือเป็นความหลากหลายทางพันธุกรรม ที่อาจทำให้ต้นไม้แต่ละต้นมีความแตกต่างกันได้ เช่น "ดอก" อาจมีกลิ่นมาก กลิ่นน้อย หรือไม่มีกลิ่นเลยก็ได้ครับ
เรื่องแบบนี้ จะว่าไปแล้วก็เหมือนซื้อหวยเหมือนกันนะ กว่าจะปลูกให้โตให้ออกดอกได้ ก็ต้องรอมาหลายปี ถ้าโชคดีก็ได้เจอต้นที่ดอกหอม ดอกดก ดอกใหญ่ ถ้าโชคไม่ดีก็ดอกไม่มีกลิ่นหอม ดอกเล็ก ฯลฯ
สำหรับผม อาจจะโชคดีที่ได้ปลูกต้นแก้วเจ้าจอมต้นนี้ ที่ดอกยังพอมีกลิ่นให้ดมได้บ้าง ดอกมีกลิ่นหอมอ่อน ๆ จาง ๆ แบบต้องดมจ่อใกล้ ๆ จึงจะได้กลิ่น (ต้นนี้ ดอกจะเริ่มส่งกลิ่นหอม ในช่วงเที่ยง ไปจนถึงช่วงเย็น ก็จะเริ่มจางกลิ่นเบาบางลงจนแทบไม่ได้กลิ่น)
ลองสังเกต ช่วงที่มีฝูงผึ้งบินตอมดอกเยอะ ๆ ช่วงนั้นดอกจะส่งกลิ่นหอมมากกว่าปกติ ยิ่งถ้าเป็นช่วงที่ดอกบานสะพรั่ง พร้อมกันทั้งต้น ช่วงนี้จะได้กลิ่นหอมชัดเจน แค่เดินผ่านหรือไปยืนอยู่ใต้ต้น ก็จะได้กลิ่นหอมโชยจาง ๆ เลยครับ
เรื่องกลิ่นหอมดอกไม้ เป็นเรื่องที่พูดคุยกันได้ไม่รู้จบ บางทีก็ขึ้นอยู่กับสิ่งแวดล้อม สภาพอากาศ และความสมบูรณ์ของต้นไม้แต่ละต้นด้วยครับ รวมไปถึงในบางทีการดมกลิ่นดอกไม้ไม่ตรงกับช่วงเวลาที่ดอกไม้ส่งกลิ่นหอม ก็อาจจะไม่ได้กลิ่นหอมดอกไม้นะครับ หรือแม้แต่ ดอกไม้ดอกเดียวกัน ถ้าลองให้แต่ละคนดมกลิ่น ก็อาจได้กลิ่นที่ให้อารมณ์ที่แตกต่างกัน บางคนชอบ บางคนไม่ชอบ เป็นต้น
กลิ่นดอกแก้วเจ้าจอม
ดอกแก้วเจ้าจอมมีกลิ่นหอมละมุน หอมชื่นใจ คือสามารถสูดดมได้เต็มที่ บ้างก็ว่า "กลิ่นหอมคล้ายกลิ่นวานิลลา" หรือ "กลิ่นช็อกโกแลต" บ้างก็ว่ากลิ่นหอมคล้ายกลิ่นแป้ง กลิ่นเครื่องสำอาง และในสมัย ร.5 ก็คงได้กลิ่นคล้ายกลิ่นน้ำอบ จึงเรียกกันว่า "ดอกน้ำอบฝรั่ง"
สำหรับผม รู้สึกว่ากลิ่นดอกแก้วเจ้าจอม คล้าย ๆ กลิ่นดอกเทียนหยดญี่ปุ่น(ดอกสีม่วงเข้ม) อารมณ์ประมาณนั้น ซึ่งสอดคล้องกับกลิ่นช็อกโกแลต (ถ้าจะบอกว่า คล้ายกลิ่นหอมแก้มสาว ก็เกรงใจ อิอิ)
ยังเคยมีละครเพลงเรื่อง "กลิ่นแก้วเจ้าจอม" แสดงในงานใต้ร่มพระบารมี 70 ปี สวนสุนันทา โดย มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา ในเนื้อเพลงท่อนหนึ่ง ที่ยังบอกถึงเรื่องกลิ่นดอกแก้วเจ้าจอม ไว้ว่า
"...แก้วเจ้าจอมต้นนี้ที่ปลูกไว้
ส่งกลิ่นหอมละไมไปบนฟ้า
แทนความรักเทวีสุนันทา
ข้าจึงละสถานเทวามาสถิต..."
(เพลง -กลิ่นแก้วเจ้าจอม)
แก้วเจ้าจอม ออกดอกเดือนไหน?
แก้วเจ้าจอม ออกดอกเดือนไหน แต่ละข้อมูล ก็อาจจะแตกต่างกันบ้างเล็กน้อย น่าจะขึ้นอยู่กับแหล่งพื้นที่ปลูก สภาพแวดล้อม สภาพอากาศ ความชื้น แสงแดด รวมถึงความสมบูรณ์ของต้นไม้ด้วยครับ
สำหรับผมจึงขอตอบจากประสบการณ์ตรง ที่ได้จากต้นแก้วเจ้าจอมที่ปลูกหน้าบ้าน ก็แล้วกันนะครับ ต้นนี้ได้มาจาก ม.เกษตร (กำแพงแสน) เป็นแก้วเจ้าจอมพันธุ์ 6 ใบ ปลูกมาประมาณ 8 ปี ต้นสูงได้ประมาณ 5-6 เมตร
แก้วเจ้าจอมเพาะเมล็ด หลังจากที่ปลูกมาประมาณ 3-4 ปี ก็เริ่มออกดอกครั้งแรก ออกดอกเล็กน้อย แต่จะค่อย ๆ ออกดอกดกมากขึ้นเรื่อย ๆ ตามอายุปี ต้นนี้ทยอยออกดอกประปรายได้เรื่อย ๆ เป็นช่วง ๆ เกือบตลอดทั้งปี แต่จะออกดอกดกมากเป็นพิเศษ ในช่วงปลายฝนต้นหนาว และช่วงเดือน กุมภาพันธ์ - มีนาคม ของทุกปีครับ
การใช้ประโยชน์จากแก้วเจ้าจอม
ต้นแก้วเจ้าจอมเป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก มีทรงพุ่มกลมสวยงาม เหมาะสำหรับปลูกให้ร่มเงา ปลูกในบ้าน ในสถานที่ทำงาน สวนสาธารณะ เพราะใช้จัดสวนได้ดี เป็นต้นไม้มงคลที่ปลูกแล้วดูดีมีรสนิยม จึงได้รับความนิยมปลูกเป็นไม้ประดับทั่วไป
นอกจากเป็นไม้ประดับ มีฟอร์มทรงต้นที่สวยงามแล้ว ยังมีดอกสวยงามมากอีกด้วย (แต่คงไม่ได้เน้นเรื่องกลิ่นหอมของดอก แต่จะเน้นไปที่สีสันสดใสของดอกซะมากกว่า) ดอกสีม่วงอมฟ้า ตัดกับเกสรสีเหลืองสดใส ออกดอกดกเป็นช่อใหญ่ที่ปลายกิ่ง ถ้าออกดอกบานสะพรั่ง พร้อม ๆ กันทั้งต้น จะยิ่งดูโดดเด่นสะดุดตา สวยงามมากครับ
ต้นแก้วเจ้าจอมเป็นไม้ที่มีน้ำหนักที่สุดในโลก มีเนื้อไม้สวย แก่นไม้มีความแข็งแรงสูง เป็นไม้ที่จมน้ำ มีคนนำไม้แก้วเจ้าจอมมาทำเป็น "ขลุ่ย" สีเขียว ให้เสียงหวานใส ไพเราะมาก ๆ เรียกว่า ขลุ่ยไม้แก้วเจ้าจอม (Verawood)
แก้วเจ้าจอม มีสรรพคุณอะไรบ้าง?
แก้วเจ้าจอมมีสรรพคุณทางด้านสมุนไพรมากมาย ดอกแห้งใช้ชงเป็นน้ำชาดื่มบำรุงกำลัง และใช้ยาง, ใบ, เปลือก, ดอก เป็นยาสมุนไพรรักษาโรคได้หลายโรค เช่น โรคหอบหืด, โรคเกาต์, โรคเบาหวาน ฯลฯ (*ลองค้นหาข้อมูลเพิ่มเติมดูนะครับ)
วิธีปลูกต้นแก้วเจ้าจอม
ต้นแก้วเจ้าจอม ปลูกในบ้านดีไหม?
ถ้าบ้านมีพื้นที่ มีบริเวณกว้าง หรือมีสนามหญ้า แล้วอยากปลูกต้นแก้วเจ้าจอม ก็ปลูกในบ้านได้ครับ แต่เพื่อความสบายใจ ก็ไม่ควรปลูกติดชิดตัวบ้านมากเกินไปครับ เมื่อต้นแก้วเจ้าจอมโตขึ้น จะมีฟอร์มทรงพุ่มกลมแผ่ออกสวยงาม และให้ร่มเงาได้ดีมากครับ
ลักษณะต้นแก้วเจ้าจอม ต้นใหญ่ไหม? สูงกี่เมตร
ต้นแก้วเจ้าจอมเป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก จึงมีความสูงได้ประมาณ 6-10 เมตร ถือว่าขนาดไม่ใหญ่เกินไป ซึ่งเป็นต้นไม้ที่โตช้า เติบโตไปเรื่อย ๆ ไม่รีบจ้า
แก้วเจ้าจอม ปลูกในกระถางได้ไหม?
จริง ๆ แล้ว ต้นแก้วเจ้าจอมก็สามารถปลูกในกระถางได้ครับ แต่มักไม่ค่อยโต และไม่ค่อยออกดอก โดยเฉพาะต้นแก้วเจ้าจอมที่ได้มาจากการเพาะเมล็ด ถ้านำมาปลูกในกระถาง มักจะไม่ออกดอก ถ้าอยากปลูกให้ออกดอกในกระถางได้ ควรเลือกปลูกต้นที่ได้จากการตอนกิ่ง แต่ก็ต้องทำใจไว้ด้วยนะครับว่า ต้นที่ปลูกในกระถาง จะออกดอกน้อยกว่าต้นที่ปลูกลงดิน
วิธีปลูก ต้นแก้วเจ้าจอม ดูแล อย่างไร
วิธีปลูกแก้วเจ้าจอม ถือว่าเป็นต้นไม้ที่ปลูกง่ายมาก ชอบดินร่วนระบายน้ำดี (กรณีปลูกในกระถาง สามารถใช้ดินปลูกต้นไม้สำเร็จรูป หรือ ดินถุงที่วางขายทั่วไป ก็ใช้ได้ครับ) ถ้าอยากได้ "สูตรดินปลูกแก้วเจ้าจอม" ของสถาบันวิจัยและพัฒนา กำแพงแสน ที่นี่เค้าจะใช้ ดินร่วน+เปลือกมะพร้าวสับ+ใบไม้แห้ง+ขี้วัว อย่างละ 1 ส่วน รดน้ำคลุกผสมกันให้มีความชื้นพอหมาด ๆ แล้วหมักไว้ 1-2 เดือน ก็นำมาใช้ได้แล้วครับ
ต้นแก้วเจ้าจอมชอบแสงแดด วิธีปลูกต้นแก้วเจ้าจอมให้ออกดอก จึงควรปลูกกลางแจ้ง ถ้าได้รับแสงแดดเต็มที่จะมีทรงพุ่มสวย และจะช่วยให้ออกดอกได้ดกมากยิ่งขึ้น ระวังอย่าให้ขาดน้ำ ต้นจะโทรม ใบเหลือง ใบร่วง ผลัดใบ ส่วนใหญ่แล้วมักนิยมปลูกต้นแก้วเจ้าจอม โดยการเพาะเมล็ด แม้จะใช้เวลาปลูกนาน 4-5 ปี กว่าจะเริ่มออกดอก แต่ต้นจะแข็งแรง ปรับตัวได้ดี และมีฟอร์มทรงพุ่มสวยงามมาก
แต่ถ้าใจร้อน ไม่อยากรอนาน ก็สามารถปลูกต้นแก้วเจ้าจอมที่เป็นไม้ล้อม ต้นใหญ่ ๆ หรือเลือกต้นที่กำลังออกดอกได้ก็ยิ่งดีครับ จะได้ลองดมกลิ่นดอก ก่อนตัดสินใจซื้อ ว่ามีกลิ่นหอมด้วยหรือไม่ จะได้ไม่ต้องมารู้สึกผิดหวังในภายหลัง
บทสรุปส่งท้าย
ต้นแก้วเจ้าจอมเป็นต้นไม้มงคลที่น่าปลูกมาก แม้ไม่ใช่ไม้พื้นเมืองไทย แต่ก็มีประวัติ เรื่องราว story มีตำนานที่น่าสนใจมากครับ ต้นแก้วเจ้าจอม โดดเด่นในเรื่องฟอร์มทรงพุ่มกลมแผ่กว้าง สวยงามและให้ร่มเงาได้ดี ปลูกง่าย ออกดอกดก (ดอกอาจมีกลิ่นจาง ๆ หรือไม่มีกลิ่นเลยก็ได้ อยากให้เน้นไปที่ความสวยงามของดอกซะมากกว่า) ดอกสีม่วงอมฟ้า ตัดกับเกสรสีเหลืองสดใส สวยงามมากครับ
ปลูกในกระถางได้ (แต่ปลูกลงดินจะออกดอกดกกว่า) เหมาะสำหรับจัดสวนได้ดี ถ้าจะถามว่า ปลูกทิศไหนดี หากปลูกในบ้านก็ควรปลูกหน้าบ้านจะช่วยให้บ้านดูดี ดูแพง มีรสนิยมที่ดีครับ