ต้นต่อไส้ Tit-Berry ผลสุกสีแดง ผลไม้กินได้ทั้งเมล็ด สรรพคุณ?
ต้น'ต่อไส้' (Tit-berry)
ต่อไส้ ชื่อวิทยาศาสตร์ ว่า Allophylus cobbe (L.) Forsyth f.
จัดเป็นพืชในสกุล Allophylus อยู่ในวงศ์เงาะ (Sapindaceae) ซึ่งพันธุ์พืชนี้ ทางเราจัดไว้ในกลุ่มสมุนไพร
ชื่อไทย
ชื่อที่เป็นทางการ หรือ ชื่อราชการของพืชชนิดนี้ มีชื่อไทยว่า ต่อไส้ (อ้างอิงจากข้อมูลชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย; เต็ม สมิตินันท์ ฉบับแก้ไขเพิ่มเติม พ.ศ. 2557)
ต้นต่อไส้ มีชื่อสามัญ (ภาษาอังกฤษ) ว่า Tit-berry, Indian Allophylus
และยังมีชื่ออื่น ๆ ที่เป็นชื่อพื้นเมือง หรือชื่อท้องถิ่น ว่า จ๊าตอง (ลำพูน), เพี้ยฟาน (เชียงใหม่), ต่อไส้, ต่อไส้ขาว (ภาคกลาง), ตานขโมย (กาญจนบุรี), ตาลอีลิ้น, ตานอีลิ้น (สระบุรี), กระดูกอึ่ง (อ.วารินชำราบ อุบลราชธานี), ก้ามปู มันปู (มหาสารคาม, ร้อยเอ็ด, ขอนแก่น, อ.เจริญศิลป์ สกลนคร), มะละก๊วต (ส่วย-อ.ท่าตูม สุรินทร์), กวง, กุม, ไก่เถื่อน, ข้าวตาก, คางลาง, ง้วนพู, จ๊าตอง, แมงเม่า, โลด, โลดน้ำ, สิบไส้
นิเวศวิทยา
ต้นต่อไส้ ในประเทศไทยพบขึ้นตามชายป่าหรือป่าที่ถูกรบกวน ทั้งในป่าดงดิบ ป่าผลัดใบ ป่าบุ่งป่าทาม และป่าชายหาด ที่ความสูงจากระดับน้ำทะเลไม่เกิน 1,900 ม.
การกระจายพันธุ์
การกระจายพันธุ์ของต่อไส้ ในไทยพบได้ง่าย ทั่วประเทศ และพบในประเทศเขตร้อนและกึ่งเขตร้อนทั่วโลก
ต้นต่อไส้ ออกดอกเดือนไหน
ต้นต่อไส้ ออกดอกช่วงเดือนพฤษภาคม - ตุลาคม ผลแก่เดือนกรกฎาคม - ธันวาคม
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของต่อไส้
- ลักษณะวิสัย: ไม้พุ่ม สูง 0.7-2 ม.
- ลำต้น: ตามกิ่งอ่อน ก้านใบ และช่อดอกมีขนสั้น
- ใบ: ใบประกอบมี 3 ใบย่อย ใบย่อยตรงกลางมีขนาดใหญ่และยาวที่สุด รูปหอกกลับ รูปรี รูปไข่ ยาว 3-12 ซม. ปลายใบมน-เรียวแหลม ขอบใบหยักห่างๆ และหยักชัดเจนช่วงปลายใบ โคนใบมน-สอบ ก้านใบย่อยยาวได้ถึง 1 ซม. สองใบย่อยด้านข้างมักไม่มีก้านใบย่อย ผิวใบทั้งสองด้านเกลี้ยง-มีขนสั้น ผิวใบด้านบนมันเงา มีเส้นแขนงใบข้างละ 5-9 เส้น ก้านใบยาว 3-7 ซม.
- ดอก: ช่อดอกแบบกระจะ ออกตามซอกใบและปลายกิ่ง ยาว 4-10 ซม. ดอกแยกเพศ กลีบเลี้ยงและกลีบดอกมีอย่างละ 4 กลีบ กลีบเลี้ยงสีเขียวอ่อน ยาว 1-2.5 มม. กลีบดอกสีขาวยาวใกล้เคียงกลีบเลี้ยง ดอกบานเพียงเล็กน้อย เมื่อบานกว้าง 2-3 มม. มีเกสรเพศผู้และเกสรเพศเมียสีขาวยาวพ้นออกมา
- ผล: ผลทรงกลม กว้าง 5-10 มม. มีขนประปรายเกลี้ยง ผลอ่อนสีเขียว ผลสุกเปลี่ยนเป็นสีส้ม-แดง มีเนื้อหุ้มเมล็ดบาง มี 1 เมล็ด ทรงกลม
ประโยชน์
การใช้ประโยชน์ของต่อไส้ สามารถนำมาเป็นอาหารได้ ผลสุก สีแดง รสหวานอมเปรี้ยว กินเป็นผลไม้ เมล็ดกรอบ เคี้ยวได้ทั้งเมล็ด และผลสุกยังเป็นอาหารของนก
สรรพคุณทางด้าน สมุนไพร ใช้ต้น นำมาตากแห้ง ต้มน้ำดื่มแก้ปวดเอว แก้ปวดตามร่างกาย