✓รายชื่อพรรณไม้สกุลจำปูน (Anaxagorea) ของไทย มีกี่ชนิด?
พรรณไม้ในสกุลจำปูน Anaxagorea อยู่ในวงศ์กระดังงา ANNONACEAE ทั่วโลกมีประมาณ 27 ชนิด ส่วนใหญ่พบในอเมริกากลางและอเมริกาใต้ แต่สำหรับพรรณไม้ในสกุลจำปูนที่พบในประเทศไทย มี 3 ชนิด คือ กำลังวัวเถลิง Anaxagorea luzonensis A.Gray, จำปูน Anaxagorea javanica Blume และ จำปูนเบตง Anaxagorea javanica var. tripetala Corner
สกุลจำปูน Anaxagorea A.St.-Hil.
พรรณไม้สกุลจำปูน Anaxagorea เป็นไม้พุ่มหรือไม้ยืนต้น ดอกออกเดี่ยว ๆ หรือเป็นช่อสั้น ๆ ตามซอกใบหรือตามลำต้น กลีบเลี้ยง 2–3 กลีบ กลีบดอก 6 กลีบ เรียง 2 วง หรือลดรูปเหลือ 2–3 กลีบ กลีบหนา
เกสรเพศผู้จำนวนมาก อับเรณูติดหันออก แกนอับเรณูมีรยางค์ คาร์เพลแยกกัน แต่ละคาร์เพลมีออวุล 2 เม็ด ยอดเกสรรูปตัวยู ผลย่อยรูปกระบอง แยกกัน มีก้าน แห้งแล้วแตก มี 1–2 เมล็ด
กำลังวัวเถลิง Anaxagorea luzonensis A.Gray
ต้นกำลังวัวเถลิงพบที่ศรีลังกา อินเดีย ไห่หนาน พม่า ลาว เวียดนาม คาบสมุทรมลายู บอร์เนียว ชวา สุมาตรา และฟิลิปปินส์ ในไทยพบทางภาคเหนือตอนล่างจนถึงภาคใต้ ขึ้นตามป่าดิบแล้ง และป่าดิบชื้น ความสูง 100–700 เมตร เป็นไม้ประดับในร่ม
ต้นกำลังวัวเถลิง มีลักษณะเป็นไม้พุ่ม สูง 0.5–2 ม. เกลี้ยง ใบรูปรีหรือรูปขอบขนาน ยาว 10–16 ซม. โคนกลม เส้นแขนงใบข้างละ 6–9 เส้น ก้านใบยาว 0.6–2 ซม.
ภาพ: Anaxagorea luzonensis A.Gray –
ราชันย์ ภู่มา
ดอกกำลังวัวเถลิง ออกเดี่ยวหรือเป็นกระจุก 2–3 ดอก ตามซอกใบ ตรงข้ามใบ หรือตามลำต้น ก้านดอกยาว 0.6–1 ซม. ใบประดับ 1 คู่ กลีบเลี้ยง 3 กลีบ รูปไข่กว้าง ยาวประมาณ 5 มม.
ดอกกำลังวัวเถลิง ดอกสีเขียวอมขาว กลีบวงนอก 3 กลีบ รูปขอบขนาน ยาวประมาณ 1.5 ซม. กลีบวงใน 3 กลีบ รูปใบหอก ยาว 0.6–1 ซม. มีก้านกลีบสั้น ๆ เกสรเพศผู้ยาวประมาณ 3 มม. มี 5–7 คาร์เพล
ผลมี 3–6 ผลย่อยแห้งแล้วแตก รูปกระบอง ยาว 1.5–3 ซม. ก้านผลยาว 1.5–2 ซม. มี 2 เมล็ด รูปไข่กลับ ยาวประมาณ 1 ซม. สีน้ำตาลดำเป็นมันวาว
จำปูน Anaxagorea javanica Blume
ต้นจำปูน มีแหล่งกระจายพันธุ์ พบได้ที่คาบสมุทรมลายู บอร์เนียว และชวา สำหรับในประเทศไทย พบต้นจำปูนในธรรมชาติได้ทางภาคตะวันออกเฉียงใต้ที่จังหวัดจันทบุรี และภาคใต้ตั้งแต่จังหวัดสุราษฎร์ธานีลงไป
ภาพ: Anaxagorea javanica Blume –
สุคนธ์ทิพย์ ศิริมงคล
ต้นจำปูนมีลักษณะเป็นไม้พุ่ม สูงได้ถึง 5 ม. ใบรูปรีหรือรูปขอบขนาน ยาว 10–20 ซม. ก้านใบยาว 0.5–1 ซม. แต่ละช่อมีได้ถึง 4 ดอก ก้านดอกยาวประมาณ 1 ซม. ใบประดับ 1 คู่ กลีบเลี้ยงรูปรี ยาวประมาณ 7 มม. ขอบบาง
ดอกจำปูน ดอกสีขาวอมเขียว หนา กลีบวงนอกรูปไข่ ยาว 1.8–2 ซม. มีก้านกลีบสั้น ๆ กลีบวงในรูปสี่เหลี่ยมข้าวหลามตัด ยาวประมาณ 1.5 ซม.
เกสรเพศผู้ยาวประมาณ 4 มม. อันที่เป็นหมันอยู่ด้านใน ยาวประมาณ 6 มม. ก้านชูอับเรณูสั้น มี 8–9 คาร์เพล เป็นเหลี่ยม ยาวประมาณ 3 มม.
ผลมีผลย่อย 4–8 ผล รูปกระบอง ยาว 2.5–3 ซม. มีก้านสั้น ๆ เมล็ดแบน เว้า ยาวประมาณ 2 ซม.
พบขึ้นตามป่าดิบชื้น ความสูงระดับต่ำ ๆ เป็นไม้ประดับ ดอกมีกลิ่นหอมแรง บำรุงหัวใจ
จำปูนเบตง Anaxagorea javanica var. tripetala Corne
Image by
Shiella Olimpos
ดอกจำปูนเบตง กลีบดอกมี 3 กลีบ
อ้างอิง