✓กล้วยไม้: เอื้องกำเบ้อ เอื้องหงส์ทอง เอื้องผีเสื้อ กล้วยไม้ป่า?

วันนี้จะพามารู้จักกล้วยไม้ ดอกใหญ่ ดอกสวย และมีกลิ่นหอมมาก ปัจจุบันพบกล้วยไม้ชนิดนี้ในธรรมชาติได้ยากมาก กล้วยไม้ที่ว่านี้มีชื่อกลางเรียกว่ากล้วยไม้ "เอื้องกำเบ้อ"

เอื้องกำเบ้อ (เอื้องหงส์ทอง)

ชื่อไทยของกล้วยไม้ชนิดนี้ มีชื่อทางการ ว่า "เอื้องกำเบ้อ" ซึ่งอ้างอิงตามข้อมูลชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย โดย เต็ม สมิตินันทน์ (ฉบับแก้ไขปรับปรุง พ.ศ. 2557) 

กล้วยไม้ เอื้องกำเบ้อ Cymbidium tracyanum
image : Herbarium News

และยังมีชื่ออื่น ๆ ที่เป็นชื่อพื้นเมือง หรือ ชื่อท้องถิ่น อีกหลายชื่อ เช่น เอื้องหงส์ทอง, กะเรกะร่อนอินทนนท์, เอื้องผีเสื้อ, เอื้องช้าง, เอื้องชาด, เอื้องฮ่องฟู เป็นต้น

รายละเอียดเพิ่มเติม

ถิ่นกำเนิดและการกระจายพันธุ์

กล้วยไม้ป่า เอื้องกำเบ้อ (เอื้องหงส์ทอง) มีถิ่นกำเนิดและการกระจายพันธุ์ ตั้งแต่บริเวณตะวันออกเฉียงใต้ของทิเบต, อัสสัม, จีนตอนกลาง-ตอนใต้, ตอนเหนือของพม่า, ภาคเหนือของไทยที่ระดับความสูง 1,200 เมตรขึ้นไป บนยอดดอยภูหลวง เชียงใหม่ เลย และตอนเหนือของเวียดนาม

ชื่อวิทยาศาสตร์, ชื่อสามัญ ภาษาอังกฤษ

  • กล้วยไม้ เอื้องกำเบ้อ (เอื้องหงส์ทอง) ชื่อวิทยาศาสตร์ ว่า Cymbidium tracyanum L.Castle (อ่านว่า ซิม-บิ-เดียม เทร-ซี-อา-นัม)
  • อยู่ในวงศ์กล้วยไม้ Orchidaceae
  • มีชื่อสามัญ ภาษาอังกฤษ ว่า Tracy's cymbidium
  • ชื่อพ้อง (Synonyms) :
    • Cymbidium zaleskianum L.Linden
    • Cyperorchis tracyana (L.Castle) Schltr.

ความเป็นมา

กล้วยไม้ชนิดนี้ พบครั้งแรกเมื่อร้อยยี่สิบกว่าปีมาแล้ว โดยพบดอกบานครั้งแรกในปี พ.ศ. 2433 (ค.ศ. 1890) เป็นกล้วยไม้ที่ Mr. Tracy ปลูกไว้ที่ตำบล ทวิกเกนแนม (Twickenham) ในกรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ เป็นกล้วยไม้ที่ปะปนอยู่กับ กะเรกะร่อนปากนกแก้ว (Cymbidium lowianum Rchb. f.) ที่สั่งนำ เข้ามาปลูก โดยต้นที่ยังไม่ออกดอกจะมีลักษณะคล้าย ๆ กัน เมื่อต้นออกดอกและพบว่าเป็นกล้วยไม้ชนิดใหม่

ความหมาย

นักพฤกษศาสตร์ที่ชื่อ Castle จึงได้ตั้งชื่อให้เป็นเกียรติแก่ Mr. Tracy โดยให้ชื่อคำ ระบุชนิดว่า ‘tracyanum’ จึงนิยมเรียกชื่อสามัญ ภาษาอังกฤษ ว่า Tracy's cymbidium สำหรับชื่อไทย คำว่า ‘กำเบ้อ’ เป็นภาษาเหนือ แปลว่า "ผีเสื้อ" ลองสังเกตดูภาพดอกประกอบนะครับ มองเผิน ๆ คล้ายผีเสื้อ

กล้วยไม้ เอื้องกำเบ้อ Cymbidium tracyanum
image : Herbarium News

ภาพวาด เอื้องกำเบ้อนี้ได้มาจากหนังสือ The Genus Cymbidium ของ Dr David Du Puy และ Dr Phillip Cribb ผู้เชี่ยวชาญด้านกล้วยไม้แห่งสวนพฤกษศาสตร์คิว กรุงลอนดอนครับ

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

เอื้องกำเบ้อ เป็นกล้วยไม้อิงอาศัย EO (Epiphytic Orchid กล้วยไม้อิงอาศัย / กล้วยไม้ที่เกาะอาศัยอยู่บนต้นไม้) ลำลูกกล้วยขนาดใหญ่ รูปรี เป็นกล้วยไม้ซิมบิเดียมขนาดใหญ่ที่สง่างามอีกชนิดหนึ่ง ลักษณะโดยรวมนั้นคล้ายกับซิมบิเดียมปากนกแก้ว มาก จนแทบแยกไม่ออกหากไม่มีดอก

ใบเอื้องกำเบ้อใบรูปแถบ กว้างได้ถึง 4 ซม. ยาวได้ถึง 1 ม. ปลายแหลม ช่อดอกออกที่ด้านข้างลำ ลูกกล้วยยาวได้มากกว่า 1 ม.

ดอกเอื้องกำเบ้อ มีก้านช่อดอกใหญ่แข็งแรง โค้งงออย่างสวยงาม สามารถยาวได้ถึง 130 ซม. แต่ละช่อมี 10-20 ดอก ดอกขนาดใหญ่ มีเส้นผ่านศูนย์กลางได้ถึง 15 ซม. กลีบสีเขียวอมเหลือง มีจุดและเส้นสีน้ำตาลแดง ยาวหลายเส้นขนานกับกลีบดอก กลีบปากโค้ง ที่ปากมีขนซึ่งเป็นลักษณะเด่นประการหนึ่งของกำเบ้อ โคนกลีบมีสัน 2 สัน ดอกมีกลิ่นหอมแรง (ดอกบานไม่ทนนานเท่าซิมบิเดียมปากนกแก้ว) ฤดูการออกดอก กันยายน-มกราคม จัดเป็นกล้วยไม้ซิมบิเดียมดอกใหญ่ที่ออกดอกก่อนชนิดอื่นๆ

เอื้องกำเบ้อ (เอื้องหงส์ทอง) กล้วยไม้ไทย Cymbidium tracyanum
image : Cymbidium tracyanum L.Castle - Kew cult. s.n. (6 December 2016) by A. Schuiteman [4]

วิธีปลูก และการขยายพันธุ์

วิธีปลูก เอื้องกำเบ้อ ปัจจุบันนิยมนำ เพาะเลี้ยงเพื่อตัดดอกขาย แต่ต้องเป็นสถานที่ที่อากาศค่อนข้างเย็นเช่นทางภาคเหนือ ในการปรับปรุงพันธุ์กล้วยไม้ซิมบิเดียม เอื้องกำเบ้อ ถูกนำมาใช้ไม่มากนัก อาจเพราะเรื่องการให้สีในลูกผสมที่มักเป็นสีทึมไม่ชัดเจนแบบปากนกแก้ว แต่ข้อดีคือจะได้ลูกผสมที่ออกดอกต้นฤดู (Early Blooming) และมีกลิ่นหอม

การดูแล ต้นเอื้องกำเบ้อ

กล้วยไม้ชนิดนี้ไม่สามารถเลี้ยงได้ในกรุงเทพ เอื้องกำเบ้อ หรือ เอื้องหงส์ทอง เจริญงอกงามและออกดอกในสภาพธรรมชาติบนอุทยานแห่งชาติดอยอินทนนท์

การจำหน่าย เอื้องกำเบ้อ ราคา

ปัจจุบันพบได้น้อยในสภาพธรรมชาติ เนื่องจากถูกเก็บออกมาขายมาก ตลาดที่พบกล้วยไม้ชนิดนี้บ่อยคือ ตลาดการค้าชายแดนด่านสิงขร ซึ่งอาจจะเป็นเอื้องกำเบ้อที่เก็บมาจากพม่า ถ้าไปเที่ยวตลาดชายแดนก็อย่าซื้อน่ะครับ ถ้าซื้อก็จะเป็นการสนับสนุนให้คนเก็บออกมาขายเรื่อย ๆ จนหมดป่า การปลูกเลี้ยงในที่อากาศร้อนก็ยาก สุดท้ายก็ตายก่อนออกดอกให้เห็นครับ

กล้วยไม้ เอื้องกำเบ้อ Cymbidium tracyanum
image : Herbarium News

ภาพถ่ายนี้ ถ่ายมาจากหน่วยอนุรักษ์และจัดการต้นน้ำ แม่สะมาด อ.ขุนยวม จ.แม่ฮ่องสอน เมื่อเดือนมกราคม 2555 ครับ ที่นั้นยังมีโครงการอนุรักษ์พันธุ์กล้วยไม้รองเท้านารีอินทนนท์ ตามพระราชดำ ริด้วยครับ ช่วงเดือนมกราคม จะมีดอกบานเป็นพัน ๆ ดอก

สถานภาพ Status

กล้วยไม้เอื้องกำเบ้อ (เอื้องหงส์ทอง) อยู่ในสถาณภาพ VU - (Vulnerable species) - ระดับความเสี่ยงขั้นอันตรายต่อความเป็นอันตรายจากการสูญพันธุ์จากที่อาศัยตามธรรมชาติ

อ้างอิง

  1. ชื่อนั้น สำคัญไฉน? โดย พฤกษ์พเนจร. 2555. Herbarium News หนังสือพิมพ์จิ๋ว ปีที่ 5 ฉบับที่ 1.
  2. Threatened Plants in Thailand.--Bangkok : Department of National Parks, Wildlife and Plant Conservation, 2017
  3. กลุ่มงานพฤกษศาสตร์ป่าไม้ กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช.
  4. Plants of the World Online | Kew Science by Royal Botanic Gardens, Kew.
  5. The IUCN Red List of Threatened Species.
  6. กล้วยไม้ซิมบิเดียมกำเบ้อ หรือ หงส์ทอง หรือ กะเรกะร่อนอินทนนท์(Cym. tracyanum)
แนะนำพันธุ์ไม้มงคล พันธุ์ไม้ไทย พันธุ์ไม้ผล พืชสมุนไพร ไม้ดอกไม้ประดับ วัสดุ เครื่องมือและอุปกรณ์ทำสวน/ทำการเกษตร/อุปกรณ์ปลูกต้นไม้ ปุ๋ยและสารป้องกันกำจัดแมลงศัตรูพืช ราคาถูก โดย Siamplants ขายต้นไม้ อุปกรณ์ทำสวน

Popular Posts

✓กล้วยแต่ละสายพันธุ์ ชนิดต่างๆ ลักษณะ ประโยชน์ สรรพคุณ?

ต้นพวงคราม ดอกสีม่วง/สีขาว วิธีปลูกพวงคราม ให้ออกดอกดก สายพันธุ์ต่างๆ มีกี่สี?

ต้นแก้วเจ้าจอม ต้นไม้มงคล ปลูกในบ้านดีไหม วิธีปลูกให้ออกดอกดก ปลูกในกระถาง?

เครือไพสงแดง (เถาวัลย์แดง,โสรยา) ลักษณะ ประโยชน์ สรรพคุณ ออกดอกเดือนไหน?

ต้นลัดดาวัลย์ (ลดาวัลย์) ชอบแดดไหม วิธีปลูกให้ออกดอกดก การขยายพันธุ์ ราคาถูก?

จำปีแคระ, จำปีจิ๋ว ต้นสูงเท่าไหร่ วิธีปลูกในกระถางให้ออกดอก ..

ต้นโป๊ยเซียน พันธุ์ต่างๆมีกี่สี ลักษณะ วิธีปลูกโป๊ยเซียน ขยายพันธุ์ ประวัติความเป็นมา?

สารกำจัดแมลง ไทอะมีทอกแซม ยี่ห้อไหนดี คุณสมบัติ ประโยชน์ สรรพคุณ

ความแตกต่าง ราชพฤกษ์, กาฬพฤกษ์, กัลปพฤกษ์, ชัยพฤกษ์ มีกี่ชนิด ในประเทศไทย?

สารกำจัดแมลง อีมาเมกตินเบนโซเอต (emamectin benzoate) คืออะไร?