✓ต้นไม้: จำปีศรีเมืองไทย จำปีพื้นเมืองของไทย ไม้เฉพาะถิ่น?
อาจเรียกได้ว่า "จำปีศรีเมืองไทย" คือดอกไม้แห่งความภาคภูมิใจของคนไทยก็ว่าได้ เพราะดอกไม้หอมที่มีขนาดเล็ก ทรงพุ่มสวยงาม เป็นพรรณไม้ดอกหอมพื้นเมืองเฉพาะถิ่นของไทย เป็นพรรณไม้หายาก ที่มีความเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์ ในสภาพธรรมชาติมากที่สุดในพรรณไม้วงศ์จำปา ...
จำปีศรีเมืองไทย
จำปีศรีเมืองไทย มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Magnolia thailandica Noot. & Chalermglin วงศ์จำปี Magnoliaceae คือพรรณไม้ดอกหอมในวงศ์จำปีที่มีดอกขนาดเล็กเพียง 2-2.5 ซม. เป็นไม้ยืนต้นที่มีทรงพุ่มสวยงาม เป็นพรรณไม้ชนิดใหม่ของโลกที่เพิ่งมีรายงานการตั้งชื่อ
โดยผู้เชี่ยวชาญพิเศษของสถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย เมื่อไม่นานนี้ โดยได้รับทุนสนับสนุนการวิจัยจากการอนุรักษ์พันธุกรรมพืช อันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี
ความโชคดีในการค้นพบจำปีศรีเมืองไทย ไม่ได้มีอยู่เพียงที่เป็นไม้ดอกหอมชนิดใหม่ แต่ยังอยู่ที่ความเป็นพรรณไม้หายากที่มีเขตการกระจายพันธุ์ตามแหล่งใกล้น้ำและริมลำธารในป่าดิบเขาและป่าดิบชื้น ที่ระดับความสูง 900-1,300 ม. ทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออก และภาคตะวันตกเฉียงใต้ และยังไม่มีรายงานว่าพบในประเทศอื่นแต่อย่างใด
จึงคาดว่าน่าจะเป็นไม้เฉพาะถิ่นที่สามารถพบได้เพียงในพื้นที่ 4 จังหวัดของประเทศไทยเท่านั้น คือ เพชรบูรณ์ เลย ชัยภูมิ และกาญจนบุรี และด้วยความที่มีต้นแม่พันธุ์ขนาดใหญ่อยู่เพียงไม่กี่ต้น จำปีศรีเมืองไทยจึงเป็นพรรณไม้ชนิดใหม่ของโลก ที่มีความเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์ ในสภาพธรรมชาติมากที่สุด เพราะมีวิวัฒนาการต่ำที่สุด ในไม้วงศ์จำปา เนื่องจากยังมีการแยกเพศเป็นต้นเพศผู้และเพศเมีย
ถึงแม้ว่าต้นจำปีศรีเมืองไทย จะขึ้นอยู่ในพื้นที่ของอุทยานแห่งชาติ หรือเขตอนุรักษ์พันธุ์สัตว์ป่า ที่ไม่มีโอกาสถูกตัดฟันหรือถูกไฟไหม้ เพราะอยู่ติดลำธารในเขตที่ชื้นมาก แต่เนื่องจากมีการขยายพันธุ์ในสภาพธรรมชาติน้อยมาก มีดอกเพศเมียอยู่บนต้นเพศเมีย และมีดอกเพศผู้อยู่บนต้นเพศผู้ ผสมเกสรได้ยาก จึงมีโอกาสที่จะสูญพันธุ์ได้ในอนาคต
ลักษณะพรรณไม้ของจำปีศรีเมืองไทย
ต้นจำปีศรีเมืองไทย มีลักษณะเป็นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ มีความสูงได้ถึง 20-30 ม. แตกกิ่งสูง มีกิ่งเล็กจำนวนมาก ตามกิ่งมีช่องอากาศเป็นจุดประสีขาว เนื้อไม้เหนียว เปลือกลำต้นสีน้ำตาล มีกลิ่นฉุนเฉพาะตัว ใบรูปรี กว้าง 3.5-5 ซม. ยาว 10-13 ซม. ปลายใบแหลม โคนใบรูปลิ่ม แผ่นใบเรียบ ด้านบน สีเขียวเข้มเป็นมัน ด้านล่างมีนวลสีขาวฉาบอยู่ เนื้อใบค่อนข้างบาง
ดอกจำปีศรีเมืองไทย ออกดอกเป็นดอกเดี่ยวออกที่ปลายยอด ดอกบานตั้งขึ้น ดอกสีขาว กลิ่นหอมแรง ดอกบานอยู่ได้ 1-2 วัน ดอกตูมรูปไข่ปลายแหลม เส้นผ่าศูนย์กลาง 1.2-1.6 ซม. ยาว 2-2.5 ซม. มีกาบหุ้มดอกสีเขียวเคลือบขาว 1 แผ่น และจะหลุดไปเมื่อดอกแรกแย้ม ดอกแยกเพศเป็นดอกเพศผู้และดอกเพศเมีย ออกดอกเดือนเมษายนถึงพฤษภาคม
ผล(ฝัก)จำปีศรีเมืองไทย มีลักษณะเป็นรูปทรงกลม เส้นผ่าศูนย์กลาง 2.5-3.5 ซม. มีผลย่อย 7-10 ผล เปลือกผลแข็งเชื่อมติดกัน ผลอ่อนมีสีเขียว ผลแก่สีน้ำตาล แตกออกเป็นพูตามแนวตั้ง คล้ายผลทุเรียน ผลย่อยแต่ละผลมีเมล็ดสีแดงเข้ม 1-2 เมล็ด ลักษณะเมล็ด สีแดง รูปกลมรี และค่อนข้างแบนยาว 10-12 มม.
การขยายพันธุ์จำปีศรีเมืองไทย สามารถขยายพันธุ์โดยวิธีการเพาะเมล็ด
อ้างอิง : หนังสือ 84 พรรณไม้ถวายในหลวง โครงการปลูกป่าถาวรเฉลิมพระเกียรติฯ โดย บริษัท กสท โทรคมนาคม จำกัด (มหาชน) กรุงเทพฯ, 2552
