ต้นก้ามปูหลุด ความหมาย ความเชื่อ ประโยชน์ สรรพคุณ สมุนไพร ไม้ประดับ ดูแลง่าย?

ต้นก้ามปูหลุด ไม้ประดับที่ใบมีลวดลายสีสันสวยงาม ปลูกเลี้ยงดูแลง่าย ปักชำง่าย วางตรงไหนก็ออกรากขึ้นได้ตรงนั้น นอกจากจะใบสวยงามแล้ว ดอกยังสีชมพูเข้มสดใส และยังมีสรรพคุณทางด้านสมุนไพรอีกด้วย

ต้นก้ามปูหลุด

ต้นก้ามปูหลุด เป็นพรรณไม้จากต่างประเทศ เป็นพืชพื้นเมืองในบริเวณชายฝั่งของเม็กซิโกตะวันออกไปจนถึงโคลัมเบีย ปัจจุบันได้รับความนิยมปลูกเป็นไม้ประดับ แพร่กระจายไปทั่วโลก รวมทั้งประเทศไทยด้วย

ความหมาย / ความเชื่อ

ที่มาของชื่อว่า "ก้ามปูหลุด" มาจาก เมื่อหักก้านหรือใบ ไม่ช้าก็มียอดงอกออกมาแทน เหมือนปูที่ขาหลุดแล้วงอกได้ใหม่ บางคนจึงมีความเชื่อว่าเป็นไม้มงคล มีความหมายถึง ความไม่ยอมแพ้ เจริญรุ่งเรืองได้อย่างรวดเร็ว

ต้นไม้: ก้ามปูหลุด

photo by almanac.com.

ต้นก้ามปูหลุด มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Tradescantia zebrina Bosse อยู่ในวงศ์ Commelinaceae Mirb. ( คำระบุชนิด zebrina เป็นภาษาละตินหมายถึง "with stripes like a zebra" (มีลายเหมือนม้าลาย)

รายละเอียดเพิ่มเติม

"ก้ามปูหลุด" คือชื่อไทยที่เป็น "ชื่อทางการ" อ้างอิงตามข้อมูลชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย โดย เต็ม สมิตินันทน์ (ฉบับแก้ไขปรับปรุง พ.ศ. 2557) โดยยังมีชื่อพื้นเมืองเป็นชื่ออื่นอีก เช่น ปีกแมลงสาบ, ก้ามปู เป็นต้น

ชื่อสามัญ ภาษาอังกฤษ

ชื่อสามัญ ภาษาอังกฤษ ว่า Wandering jew, Inch plant

ชื่อพ้อง (Synonyms) คือ Cyanotis zebrina (Bosse) Nees

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ต้นก้ามปูหลุด จัดเป็นพรรณไม้ล้มลุก แตกแขนงมาก ลำต้นทอดเลื้อยคลุมดินและชูยอดขึ้นสูงประมาณ 10-30 เซนติเมตร ลำต้นมีลักษณะอวบเป็นสีเขียวหรือเขียวประม่วงจนถึงม่วงลายเขียว มีข้อและปล้องชัด

ใบก้ามปูหลุด ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับ ลักษณะของใบเป็นรูปไข่ หรือรูปรีขอบขนาน ปลายใบแหลมเรียว โคนใบมนเบี้ยว ส่วนขอบใบเรียบ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 1.5-3 เซนติเมตร และยาวประมาณ 3-8 เซนติเมตร

หลังใบเป็นสีเขียวอ่อนสลับสีเทาควันบุหรี่ลายทาง ส่วนท้องใบเป็นสีม่วงอมแดง ไม่มีก้านใบ กาบใบสั้นเป็นปลอกหุ้มรอบข้อสูงประมาณ 1 เซนติเมตร ที่กาบใบมีลายเส้นสีม่วงเป็นแนวตามความยาวและมีขนขึ้นเล็กน้อย[

ดอกก้ามปูหลุด ออกดอกเป็นช่อสั้น ๆ โดยจะออกเป็นกระจุกที่ปลายยอด มีใบประดับใหญ่ 2 ใบ ซึ่งจะมีขนาดไม่เท่ากันประกบหุ้มช่อดอกอ่อนเอาไว้ ดอกมีสีขาวอมชมพูเล็กน้อย กลีบรองดอกเป็นสีขาว บาง โคนเชื่อมติดกันเป็นท่อ ยาวประมาณ 7-10 มิลลิเมตร ปลายแยกเป็นกลีบรูปไข่ 3 กลีบ มีขนาดกว้างประมาณ 4-5 มิลลิเมตร และยาวประมาณ 6-8 มิลลิเมตร

กลีบด้านบนเป็นสีม่วง ด้านล่างเป็นสีขาว กลางดอกมีเกสรเพศผู้ 6 อัน ก้านชูอับเรณูเป็นสีขาว มีขนยาวสีม่วง อับเรณูสีนวล รังไข่เล็ก ส่วนก้านเกสรเพศเมียเรียว ยอดเกสรเพศเมียมี 3 แฉก ดอกจะทยอยบานโผล่เหนือใบประดับ เมื่อดอกบานเต็มที่จะมีขนาดกว้างประมาณ 1 เซนติเมตร ก้านดอกสั้นมาก

ผลก้ามปูหลุด ผลมีลักษณะเป็นรูปยาวรี ขนาดเล็ก ผลเมื่อแก่จะแตกอ้าออกไปตามความยาวของผลระหว่างช่อง ภายในผลมีเมล็ดประมาณ 2-3 เมล็ด

ประโยชน์ ก้ามปูหลุด

ก้ามปูหลุด เป็นพรรณไม้ที่นิยมนำมาปลูกไว้เป็นไม้ประดับทั่วไป เนื่องจากใบมีสีสันสวยงาม เวลาขึ้นตามพื้นที่ปลูกไว้ประดับสถานที่ เห็นเหมือนพรมปูพื้นสีม่วงสุดสวย เหมาะปลูกคลุมดิน เป็นไม้กระถางแขวน หรือแซมกับพรรณไม้ขนาดใหญ่ใบเขียวในสวนแนวตั้ง

รายละเอียดเพิ่มเติม

สรรพคุณ ก้ามปูหลุด

ทั้งต้นมีรสขมหวานเล็กน้อย เป็นยาเย็น มีพิษเล็กน้อย ออกฤทธิ์ต่อปอดและลำไส้ ใช้เป็นยาทำให้เลือดเย็น ช่วยขับพิษร้อน ถอนพิษไข้ (ทั้งต้น)
ช่วยแก้อาการไอเป็นเลือด ตำรับยาแก้ไอเป็นเลือดจะใช้ต้นสด 50-100 กรัม นำมาต้มกับปอดหมู รับประทานวันละ 2 ครั้ง (ทั้งต้น) ส่วนอีกข้อมูลระบุว่า ให้ใช้ต้นสด 60-90 กรัม นำมาต้มกับปอดหมูหนัก 120 กรัม โดยผสมน้ำต้มให้เหลือ 1 ชาม ใช้ดื่มหลังอาหารวันละ 2 ครั้ง (ต้นสด)
ทั้งต้นใช้เป็นยาแก้เจ็บคอ คอบวม คออักเสบ (ทั้งต้น)
ลำต้นและใบใช้ต้มเอาน้ำกินเป็นยาแก้กระหายน้ำ (ลำต้นและใบ)
ใช้เป็นยาแก้บิด แก้บิดเรื้อรัง อันเนื่องมาจากการติดเชื้อ ตำรับยาแก้บิดจะใช้ต้นสด 50-100 กรัม นำมาต้มกับน้ำข้าว ใช้รับประทานวันละ 3 ครั้ง (ทั้งต้น) ส่วนตำรับยาแก้บิดเรื้อรังจะใช้กาบหุ้มดอกสดหนัก 150 กรัม และข้าวสารคั่วจนเกรียม (เริ่มไหม้) 30 กรัม นำมาต้มกับน้ำ ใช้แบ่งดื่มเป็น 3 ครั้ง (กาบหุ้มดอกสด)
ใช้เป็นยาขับฝีในท้อง (ทั้งต้น)
ใช้เป็นยาขับปัสสาวะ รักษานิ่วในทางเดินปัสสาวะ หรือทางเดินปัสสาวะติดเชื้อ ตำรับยาแก้นิ่วหรือทางเดินปัสสาวะอักเสบ จะใช้ต้นสด 50-100 กรัม นำมาต้มกับน้ำ 3 ถ้วย จนเหลือ 1 ถ้วย ใช้รับประทานวันละ 2 ครั้ง (ทั้งต้น)
ใช้เป็นยาแก้ตกขาวของสตรี (ทั้งต้น) ตำรับยาแก้สตรีตกขาวมาก จะใช้ต้นสดประมาณ 60-120 กรัม, น้ำตาลกรวด 30 กรัม, และต่าฉ่าย (Mytilum crassitesta Lischke) อีก 30 กรัม นำมาผสมน้ำต้มให้เหลือครึ่งชาม ใช้ดื่มหลังอาหารวันละ 2 ครั้ง (ต้นสด)
ตำรับยาแก้โรคหนองใน จะใช้ต้นสดประมาณ 60-120 กรัม นำมาใส่น้ำแล้วต้มให้เหลือ 1 ถ้วย ใช้ดื่มหลังอาหารวันละ 2 ครั้ง (ต้นสด)
ใช้เป็นยาแก้ไตอักเสบ บวมน้ำ (ทั้งต้น)
ใบใช้ต้มกินน้ำเป็นยาช่วยลดอาการบวม (ใบ)
ลำต้นใช้เป็นยารักษาแผลไฟไหม้ ให้ใช้ทั้งต้นสดนำมาล้างให้สะอาดตำให้ละเอียดผสมกับเหล้าขาวเพียงเล็กน้อย ใช้ทั้งเนื้อและน้ำพอกบริเวณที่ถูกไฟไหม้วันละ 2 เวลา เช้าและเย็น จะช่วยไม่ให้ปวดแสบปวดร้อนและค่อย ๆ ทุเลาลงจนหายไป (ต้นสด)
ใช้เป็นยาแก้พิษงูกัด ใช้พอกฝี ดูดพิษฝี แก้ฝีอักเสบ (ทั้งต้น)
ตำรายาแผนจีน ไต้หวัน จะใช้ใบนำมาตำให้พอละเอียด แล้วนำไปพอกแก้อาการบวมตามข้อได้ดีมาก (ใบ)

ขนาดและวิธีใช้ : ก่อนนำมาใช้ ให้เก็บต้นสดนำมาล้างให้สะอาด หรือตากแห้งเก็บเอาไว้ใช้ ต้นสดให้ใช้ครั้งละ 50-100 กรัม นำมาต้มกับน้ำรับประทาน หรือใช้ตำแล้วคั้นเอาน้ำรับประทาน ส่วนต้นแห้งให้ใช้ครั้งละ 15-35 กรัม

รายละเอียดเพิ่มเติม

ข้อมูลทางเภสัชวิทยาของก้ามปูหลุด

สารที่พบในก้ามปูหลุด ได้แก่ Calcium oxalate, Hydrocolloid, Gum
น้ำต้มที่ได้จากก้ามปูหลุด หรือที่สกัดด้วยแอลกอฮอล์ สามารถกระตุ้นลำไส้ที่แยกออกจากตัวของหนูตะเภาได้ แต่จะไม่มีผลต่อมดลูกและหัวใจ

วิธีปลูก เลี้ยง ดูแล

การปลูกต้นก้ามปูหลุด ปลูกง่าย มีอัตราการเจริญเติบโตรวดเร็ว ชอบดินร่วนปนทราย ระบายน้ำดี ชอบน้ำและความชื้น ควรปลูกในบริเวณที่ได้รับแสงแดดรำไร หรือ แสงแดดครึ่งวันเช้า แต่ก็สามารถปลูกกลางแจ้งได้ แต่ลวดลายสีสันของใบจะสีซีดโทรมกว่าต้นที่ปลูกในที่รำไร

ขยายพันธุ์

ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการเพาะเมล็ดหรือการแยกลำต้นจากไหล ซึ่งวิธีขยายพันธุ์ทำได้ง่ายด้วยวิธีการปักชำกิ่ง โดยสามารถตัดกิ่งปักชำได้เลย เพิ่มจำนวนอย่างรวดเร็วโดยการแตกไหลไปตามพื้นดิน จึงอาจกลาย เป็นวัชพืชได้ถ้าดูแลไม่ดี

ก้ามปูหลุด พันธุ์ต่าง ๆ

ปัจจุบันมีพันธุ์ใบด่างที่สวยงาม ควรตัดแต่งกิ่งที่มีสีปกติออก เพื่อให้แตกกิ่งใหม่ที่มีลายด่างสม่ำเสมอ.

อ้างอิง

รายละเอียดเพิ่มเติม