✓ต้นไม้: 'เข็มมาดากัสการ์' (เข็มปานามา) เข็มจูจุ๊บ ดอกสีส้มสด?
ซึ่งชื่อทางการค้าในตลาดต้นไม้ มักนิยมเรียกตาม ๆ กันว่า "เข็มมาดากัสการ์" ดังนั้น ในบทความนี้จึงขอใช้ชื่อว่า เข็มมาดากัสการ์ ตามคนส่วนใหญ่ก็แล้วกัน ทั้งที่จริงแล้ว เข็มชนิดนี้ ไม่ได้มีถิ่นกำเนิดใน มาดากัสการ์ และ ปานามา เลยด้วยซ้ำ ... เอ๊ะ? ยังไง? ต้องอ่านต่อ ...
เข็มมาดากัสการ์ (เข็มปานามา)
ภาพ : กลุ่มงานพฤกษศาสตร์ป่าไม้
ชื่อไทยของพรรณไม้ชนิดนี้ มีชื่อทางการ ว่า "เข็มปานามา" ซึ่งอ้างอิงตามข้อมูลชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย โดย เต็ม สมิตินันทน์ (ฉบับแก้ไขปรับปรุง พ.ศ. 2557) ซึ่งยังมีชื่ออื่น ๆ อีกหลายชื่อ เช่น เข็มมาดากัสการ์, เข็มแสด, แดงแสด, เข็มจูจุ๊บ เป็นต้น
ถิ่นกำเนิด การกระจายพันธุ์ และถิ่นที่อยู่อาศัย
พรรณไม้เข็มชนิดนี้ เดิมเป็นเข็มพื้นเมืองที่มีถิ่นกำเนิดในประเทศคิวบา ซึ่งเป็นหมู่เกาะในแคริบเบียน แต่ถูกนำเข้าไปปลูกที่ประเทศปานามา จนเป็นที่รู้จักแพร่หลายในชื่อสามัญ ว่า Panama Rose (เนื่องจากอาจทำให้เข้าใจผิดว่าเป็นเข็มพื้นเมืองของปานามา) กระจายพันธุ์ไปยัง อเมริกากลางที่เม็กซิโก ปานามา ประเทศในแถบทะเลแคริบเบียน และทางตอนเหนือของอเมริกาใต้
แต่สำหรับชื่อไทยที่เรียกกันว่า เข็มมาดากัสการ์ นั้น ยังไม่ทราบที่มา (คาดว่าน่าจะเป็นชื่อทางการค้า ที่คนขายต้นไม้อาจตั้งชื่อขึ้นมาเอง เพื่อให้ดูแปลกใหม่ น่าสนใจ ช่วยให้ขายง่ายยิ่งขึ้น)
ชื่อวิทยาศาสตร์, ชื่อสามัญ ภาษาอังกฤษ, ชื่อพ้อง
เข็มมาดากัสการ์ ชื่อวิทยาศาสตร์ ว่า Rondeletia odorata Jacq. อยู่ในวงศ์ Rubiaceae (ชื่อสกุล Rondeletia ตั้งตามนักพฤกษศาสตร์ชาวฝรั่งเศส Gulaume Rondelet (1507–1566), คำระบุชนิด odorata แปลว่ามีกลิ่นหอม เข้าใจว่ามาจากรากที่มีกลิ่นหอมอ่อน ๆ แต่ดอกไม่มีกลิ่นหอม)
ภาพ : กลุ่มงานพฤกษศาสตร์ป่าไม้
ชื่อสามัญ ว่า Panama Rose และมีชื่อพ้อง (Synonyms) : Rondeletia coccinea Moc. & Sessé ex DC., Rondeletia speciosa Lodd.
เข็มมาดากัสการ์ ยังสามารถแบ่งเป็นชนิดย่อย ได้อีก 3 ชนิด คือ
- Rondeletia odorata subsp. bullata M.Fernández & P.Herrera
- Rondeletia odorata subsp. grandifolia M.Fernández & P.Herrera
- Rondeletia odorata subsp. odora
ข้อมูล ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ เข็มมาดากัสการ์
ต้นเข็มมาดากัสการ์ มีลักษณะเป็น ไม้พุ่ม สูง 2–3 ม. มีขนตามกิ่ง หูใบ แผ่นใบด้านล่าง ก้านใบ ช่อดอก กลีบเลี้ยง รังไข่ และผล หูใบรูปสามเหลี่ยม ยาว 4–5 มม. ติดทน
ใบเข็มมาดากัสการ์ ใบเรียงตรงข้าม รูปรีหรือรูปไข่ ยาว 2–10 ซม. โคนกลมหรือเว้าตื้น แผ่นใบสาก ก้านสั้น
ภาพ : Rondeletia odorata by Egon Krogsgaard
ดอกเข็มมาดากัสการ์ ช่อดอกแบบช่อกระจุกออกที่ปลายกิ่ง ก้านช่อยาว 0.7–1.5 ซม. ใบประดับรูปสามเหลี่ยม ยาว 0.2–1.5 ซม. ก้านดอกยาว 1.5–5 มม. ใบประดับย่อยรูปแถบ ยาว 3–4 มม. กลีบเลี้ยง 5 กลีบ รูปแถบ ยาว 4–5 มม.
ดอกสีส้มอมแดง หลอดกลีบดอกยาว 1–2 ซม. ปากหลอดกลีบหนาเป็นวง มี 5 กลีบ รูปรียาว 4–5 มม. เกสรเพศผู้ 5 อัน ติดใต้ปากหลอดกลีบดอก ก้านชูอับเรณูสั้น ก้านเกสรเพศเมียมี 2 แบบ แบบสั้นและแบบยาว
ผลเข็มมาดากัสการ์ ผลแห้งแตกเป็น 2 ซีก กลม เส้นผ่านศูนย์กลาง 3–4 มม. เมล็ดเข็มมาดากัสการ์ เมล็ดจำนวนมาก ขนาดเล็ก ซึ่งต้นเข็มมาดากัสการ์ที่ปลูกเป็นไม้ประดับมักไม่ติดผล
ภาพ : Rondeletia odorata by Egon Krogsgaard
วิธีปลูก ดูแล เข็มมาดากัสการ์ และการขยายพันธุ์
วิธีปลูกต้นเข็มมาดากัสการ์ เป็นไม้ดอกที่ปลูกง่าย ดูแลง่าย แทบไม่แตกต่างจากต้นเข็มทั่วไป ดอกมีสีสันสดใสสวยงาม ออกดอกได้ตลอดทั้งปี นิยมปลูกเป็นไม้ประดับทั่วไป ชอบน้ำ ชอบแดด ไม่เรื่องมาก จะปลูกลงดินหรือปลูกในกระถางก็ได้
การขยายพันธุ์เข็มมาดากัสการ์ ใช้วิธีการเพาะเมล็ด และปักชำกิ่ง
อ้างอิง