✓ต้นไม้: ดาวกระจายไต้หวัน วัชพืชดอกสวย สรรพคุณ สมุนไพร?
ดาวกระจายไต้หวัน : สวยใส.. แต่ร้ายกาจ พืชต่างถิ่นรุกราน (Alien Spicies) ที่ระบาดรุนแรงสูงสุด 51 ชนิดแรกของไทย ระบาดไปทั่วประเทศ ตั้งแต่เหนือจรดใต้
ต้นดาวกระจายไต้หวัน
- ชื่ออื่น : ปืนนกไส้, หญ้าก้นจ้ำขาว
- ชื่อสามัญ : Blackjack, Spanish needle
- ชื่อวิทยาศาสตร์ : Bidens pilosa L.
- วงศ์ทานตะวัน : Asteraceae
ต้นดาวกระจายไต้หวัน ถิ่นกำเนิดมาจากทวีปอเมริกาในเขตร้อน ปัจจุบันแพร่กระจายพันธุ์ตามธรรมชาติได้เองไปในเขตร้อนและกึ่งเขตร้อนทั่วโลก
เป็นไม้ล้มลุกอายุปีเดียว สูง 25-100 ซม. กิ่งเป็นสี่เหลี่ยม มีขนสีขาว ใบเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก ใบประกอบแบบ 3 ใบ หรือแบบขนนก 1 ชั้น มีใบย่อย 5 ใบ ผิวเกลี้ยงหรือมีขนประปราย ขอบใบจักฟันเลื่อย ปลายใบเรียวแหลม
ช่อดอกตั้ง ออกตามปลายกิ่ง ช่อดอกทรงกลมคล้ายดอกดาวกระจาย มีกลีบประดับห่อที่โคนช่อดอกสีเขียว รูปใบหอกกลับ 8 กลีบ กลีบดอกรอบช่อดอกไม่พบ หรือถ้ามีจะเป็นสีขาว มี 5-8 กลีบ รูปไข่กลับ ยาว 1 ซม. ดอกวงในมีจำนวนมากอัดกันแน่น สีเหลือง
ผลแบบแห้งมีเมล็ดสีดำรูปแถบยาว 7-15 มม. เป็นสี่เหลี่ยมมีขนสาก ปลายเมล็ดมีระยางค์ 2-4 เส้น และมีหนามคล้ายเงี่ยงตะขอ
ดาวกระจายไต้หวัน เข้ามาสู่ประเทศไทยเมื่อประมาณปี 2541-42 โดยการนำเข้ามาจากประเทศไต้หวันเพื่อให้ดอกไม้ผลิดน้ำหวานแก่ผึ้งเลี้ยงในสวนของภาคเหนือ ต่อมามีการกระจายพันธุ์ไปทั่วประเทศแล้ว
ชอบขึ้นตามที่โล่งแจ้ง-รำไร ที่มีปริมาณน้ำฝนมากกว่า 1,100 มม./ปี แต่จะเจริญเติบโตได้ดีในพื้นที่ที่มีความชื้นในอากาศค่อนข้างสูงและเป็นดินร่วน เช่น ตามชายป่าดงดิบ ที่รกร้าง ข้างทาง ริมน้ำ และ พื้นที่เกษตร ในที่ความสูงไม่เกิน 2,000 เมตรจากระดับน้ำทะเล
ดาวกระจายไต้หวัน สามารถเจริญเติบโตได้รวดเร็ว ตลอดทั้งปี โดยมีอายุประมาณ 3 เดือนก็สามารถออกดอกและผลได้ แล้วต้นเก่าจะแห้งตายไป หากมีความชื้นในดินเพียงพอเมล็ดจะสามารถงอกเป็นต้นใหม่ขึ้นมาได้อีก
ดาวกระจายไต้หวันมีการปล่อยสารเคมีที่ยับยั่งการเจริญเติบโตและการงอกเมล็ดของพืชชนิดอื่นข้างเคียง จึงมักพบว่าพวกมันขึ้นปกคลุมเป็นกลุ่มหนาแน่นจนแทบจะไม่พบพืชอื่นสามารถขึ้นร่วมได้ อัตราการผลิตเมล็ด 10-30 เมล็ด/ช่อดอก ต้นที่มีอายุประมาณ 1 ปี สามารถผลิตเมล็ดได้ 500-3,000 เมล็ด/ต้น/ปี
พาหะที่ช่วยกระจายเมล็ดพันธุ์ที่สำคัญคือ คนและสัตว์ โดยหนามที่มีรูปร่างคล้ายตะขอที่ปลายเมล็ดจะทำหน้าที่เกาะเกี่ยวไปกับขนสัตว์และเสื้อผ้าผู้ที่เดินผ่านไป-มา ทำให้แพร่กระจายออกไปได้ไกลตามเส้นทางการเดินทาง
นอกจากนี้ดอกที่สวยงามและออกดกยังจูงใจให้มีผู้คนเก็บเมล็ดไปหว่านขยายพันธุ์ในที่ดินของตนเองด้วยความตั้งใจอีกด้วย ยิ่งทำให้มีการแพร่ระบาดออกไปอย่างรวดเร็วมากขึ้นไปอีก
นอกจากนี้ก็ยังมีกระแสน้ำที่ไหลชะล้างเมล็ดไปพร้อมกับผิวหน้าดิน และการเคลื่อนย้ายดินที่มีเมล็ดออกไปถมที่หรือปลูกต้นไม้
ประโยชน์ : ดอกนำมาประดับแจกันดอกไม้ น้ำคั้นจากใบสดมีฤทธิ์ยับยั้งการเจริญเติบโตและการงอกของเมล็ดไมยราบยักษ์ ใบใช้ทำชาสมุนไพร ใบอ่อนกินได้
การกำจัด : หากพบมีการแพร่ระบาดจำนวนน้อยให้ใช้วิธีถอนราก ถอนโคน แล้วนำมาเผาทำลาย ติดตามการกลับมางอกใหม่ต่อไปอีก 1 ปี โดยต้นกล้าที่เกิดขึ้นใหม่จากเมล็ดและกิ่งที่ตกค้างในดินให้ใช้วิธีถอนออกซ้ำ แต่ควรทำก่อนการออกดอก ขณะเดียวกันให้รีบปลูกพันธุ์ไม้ป่าโตเร็วพวก พืชเบิกนำ (pioneer species) ที่เป็นไม้พื้นเมืองของไทยเข้าไปทดแทนเพื่อให้ยึดครองพื้นที่แทนหญ้าและไม้ต่างถิ่นอื่นๆ ที่อาจจะกลับเข้ามาอีก แล้วตามด้วยพันธุ์ไม้ป่าดั่งเดิมต่อไป การใช้สารเคมีควรเป็นตัวเลือกลำดับสุดท้าย
ที่มา:ข้อมูลและภาพถ่าย จาก เพจ หอพรรณไม้ Forest Herbarium - BKF