★★★★★
ยูโฟเบีย คลิวิโคล่า (Euphorbia clivicola)
ยูโฟเบีย สายสปีชีส์นี้ เป็นไม้อวบน้ำที่มีลักษณะเด่นอยู่ที่เป็นยูโฟเบียขนาดเล็กที่แตกกิ่งก้านเป็นฟอร์มกอ ลำต้นสีเขียว กิ่งก้านป้อมสั้น ดูเป็นข้อ ๆ มีหนามสั้น ๆ 2 หนามที่ตาใบ ดอกสีเหลือง ดอกเล็กน่ารัก
เป็นยูโฟเบียที่อยู่ในรายชื่อพืชที่ถูกคุกคามในแอฟริกาใต้ว่า "ใกล้สูญพันธุ์อย่างยิ่ง" (Pfab et al. 2008) แต่ปัจจุบันได้รับความนิยมปลูกเป็นไม้ประดับทั่วไปแล้ว เหมาะสำหรับผู้ปลูกแคคตัสและไม้อวบน้ำ ที่ชอบความแปลกในลักษณะเด่นเฉพาะตัว หรือนักสะสมพรรณไม้ในกลุ่มยูโฟเบีย ที่หลงใหลความหลากหลายของยูโฟเบีย
ชื่อไทย
สำหรับชื่อไทยที่ใช้เป็นทางการ หรือ ชื่อราชการของพืชชนิดนี้ ยังไม่มีชื่อไทย ซึ่งในบทความนี้ ทางเราจึงขอใช้ชื่อไทยเป็นชื่อทับศัพท์ตามชื่อวิทยาศาสตร์ Euphorbia clivicola ว่า "ยูโฟเบีย คลิวิโคล่า" ซึ่งทางเราขอตั้งชื่อเล่นไว้เรียกกันเองในสวนว่า "ยูโฟเบียตุ้มจิ๋ว"
ชื่อวิทยาศาสตร์ (ชื่อพฤกษศาสตร์)
"ยูโฟเบีย คลิวิโคล่า" ชื่อวิทยาศาสตร์ ว่า Euphorbia clivicola R.A.Dyer จัดเป็นพืชในสกุลยูโฟเบีย (Euphorbia) อยู่ในวงศ์ยูโฟเบีย (Euphorbiaceae), วงศ์ย่อย Euphorbioideae
สกุล Euphorbia ได้รับการตั้งชื่อตามชื่อ Euphorbus แพทย์ชาวกรีกในคริสต์ศตวรรษที่ 1 ซึ่งใช้เมล็ดพืชที่มีน้ำยางข้นเป็นส่วนผสมในการรักษาโรคเป็นครั้งแรก
คำระบุชนิด "clivicola" มาจากคำภาษาละติน 'clivus' หมายถึง cliff ที่แปลว่าหน้าผาหรือความชันของเนินเขา และ 'โคล่า' cola หมายถึง dweller แปลว่าถิ่นที่อยู่อาศัย สื่อถึงถิ่นอาศัยของยูโฟเบียชนิดนี้ ที่อาศัยอยู่บนหน้าผา
ชนิดย่อย (Subspecies)
ยูโฟเบีย คลิวิโคล่า ที่พบในธรรมชาติ ยังถูกแยกเป็นชนิดย่อย ได้อีก 2 ชนิด คือ
- Euphorbia clivicola subsp. calcritica Bruyns ซึ่งเป็นไม้ถิ่นเดียว (Endemic) ที่พบได้เฉพาะที่จังหวัดลิมโปโป (Limpopo) เท่านั้น
- Euphorbia clivicola subsp. clivicola ซึ่งพบได้ตั้งแต่จังหวัดลิมโปโป (Limpopo) ไปจนถึง KwaZulu-Natal.
การกระจายพันธุ์
การกระจายพันธุ์ของยูโฟเบีย คลิวิโคล่า พบที่แอฟริกาใต้ พบได้ตั้งแต่ Limpopo ไปจนถึง KwaZulu-Natal.
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
เป็นไม้อวบน้ำที่มีโขดใต้ดิน กิ่งก้านสั้น เป็นข้อ ๆ มีหนามคู่เป็นสี่มุม แตกกิ่งเป็นฟอร์มกอแน่น ดอกมีขนาดเล็กมาก ลักษณะคล้ายถ้วย มีต่อมน้ำหวานสีเหลืองรอบขอบ
วิธีเลี้ยง และการดูแล
ต้นยูโฟเบีย คลิวิโคล่า เป็นไม้อวบน้ำที่ปลูกเลี้ยงง่าย ดูแลง่าย เหมือนต้นยูโฟเบียทั่วไป ชอบแสงแดดตลอดวัน หรือแสงแดดครึ่งวันก็ได้ จึงสามารถปลูกกลางแจ้ง ในโรงเรือน หรือวางริมระเบียงก็ได้ ทนแล้ง ทนทานต่อสภาพแวดล้อมได้ดี ชอบดินปลูกโปร่ง ๆ ระบายน้ำได้ดี แห้งเร็ว
ถ้าปลูกลงดินโดยตรง จะมีโขดหัวใต้ดิน ถ้าดินแฉะชุ่มชื้นนาน แห้งช้า รากค่อนข้างเน่าง่ายและโตเช้ามาก จึงไม่จำเป็นต้องรดน้ำบ่อย ควรรดน้ำเมื่อดินแห้ง จึงมักนิยมปลูกต้นที่ต่อยอด(กราฟต์)บนต้นตอ จะโตเร็วกว่าและไม่ต้องกังวลเรื่องรากเน่า
การขยายพันธุ์
การขยายพันธุ์ต้นยูโฟเบีย คลิวิโคล่า สามารถขยายพันธุ์ได้ด้วยวิธีเพาะเมล็ด ปักชำกิ่ง และนิยมใช้วิธีต่อยอด หรือ กราฟต์ (Grafting) บนต้นตอยูโฟเบียชนิดอื่น ก็จะเติบโตเร็ว และแตกกิ่งเป็นพุ่มกอสวยงาม
References: POWO, SANBI, Planting Man