ต้นมะหวด (หวดข่า) ลักษณะ ผลสุกสีดำกินได้ ประโยชน์ สรรพคุณ ออกผลเดือนไหน?
มะหวด (หวดข่า)
ชื่อวิทยาศาสตร์ (ชื่อพฤกษศาสตร์)
มะหวด (หวดข่า) ชื่อวิทยาศาสตร์ ว่า Lepisanthes rubiginosa (Roxb.) Leenh. จัดเป็นพืชในสกุล Lepisanthes อยู่ในวงศ์เงาะ (Sapindaceae) ซึ่งพันธุ์พืชนี้ ทางเราจัดไว้ในกลุ่มสมุนไพร
ชื่อที่เป็นทางการ หรือ ชื่อราชการของพืชชนิดนี้ มีชื่อไทยว่า มะหวด (อ้างอิงจากข้อมูลชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย; เต็ม สมิตินันท์ ฉบับแก้ไขเพิ่มเติม พ.ศ. 2557)
ต้นมะหวด มีชื่อสามัญ (ภาษาอังกฤษ) ว่า Mertajam, Kelat Layu, Terajah, Terajan
ยังมีชื่ออื่น ๆ ที่เป็นชื่อพื้นเมือง หรือชื่อท้องถิ่น ว่า สีฮอกน้อย (ภาคเหนือ), มะหวด (ภาคกลาง), กำจำ กำซำ ซำ มะจำ (ภาคใต้), มะหวดลิง (ภาคตะวันออก), หวด หวดข่า หวดคา (อีสาน), จันลุ จันลู (เขมร-อ.ท่าตูม สุรินทร์), ตะโละโก๊ะ (ส่วย-อ.ท่าตูม สุรินทร์), กะซำ, ชันรุ, นำซำ, มะหวดบาท, มะหวดป่า, หวดฆ่า, หวดลาว
ต้นมะหวด(หวดข่า) ในประเทศไทยพบขึ้นตามชายป่าดงดิบหรือป่าผลัดใบที่ถูกรบกวน ป่าชายหาด หรือตามริมแม่น้ำ ลำคลอง ในป่าบุ่งป่าทาม มักพบขึ้นบนเนินดินหรือจอมปลวก ที่ความสูงจากระดับน้ำทะเลไม่เกิน1,000ม.
การกระจายพันธุ์
การกระจายพันธุ์ของมะหวด (หวดข่า) ในไทยพบได้ง่าย ทั่วประเทศ ต่างประเทศพบในเขตร้อนและกึ่งเขตร้อนในภูมิภาคเอเชียใต้ เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ จีนตอนใต้ จนถึงตะวันตกเฉียงเหนือของทวีปออสเตรเลีย
มะหวด (หวดข่า) ออกดอกเดือนไหน
ต้นมะหวด (หวดข่า) ออกดอกช่วงเดือน มกราคม - เมษายน ผลแก่เดือนมีนาคม - มิถุนายน
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของมะหวด (หวดข่า)
- ลักษณะวิสัย: ไม้พุ่ม หรือไม้ต้น สูง 2-15 ม.
- ลำต้น: ต้นแก่เปลือกสีน้ำตาลแดง-น้ำตาลเข้ม แตกเป็นร่องลึกตามยาว ตามกิ่งอ่อน แกนใบ ก้านใบ ใบ ช่อดอกและผลมีขนสั้นสีน้ำตาลหนานุ่ม
- ใบ: ใบประกอบแบบขนนก เรียงเวียน แกนใบยาว 20-35 ซม. ปลายแกนใบมีติ่งยื่น ยาวถึง 5 มม. มีใบย่อยเรียงสลับหรือเกือบตรงกันข้าม 3-5 คู่ ใบย่อยรูปขอบขนานรูปไข่ ยาว 5-20 ซม. ปลายใบมน-แหลม โคนใบมน-สอบ ก้านใบย่อยยาวไม่เกิน 5 มม. เส้นแขนงและเส้นกลางใบที่ผิวใบด้านบนนูนและมีขนหนาแน่น
- ดอก: ช่อดอกแบบแยกแขนง ตั้งขึ้น ยาว 15-40 ซม. ออกตามปลายกิ่ง กลีบเลี้ยงและกลีบดอกมีอย่างละ 4 กลีบ กลีบเลี้ยงสีเขียว รูปกลม กว้าง 1.2-2.8 มม. กลีบดอกสีขาว รูปไข่กลับ ยาว 2-4 มม. ก้านดอกย่อยยาว 2-3 มม.
- ผล: ผลมี 1-3 พูติดกันที่โคน แต่ละพูรูปขอบขนาน-รี ยาว 1.5-2 ซม. ปลายมน ผลอ่อนสีเขียว แล้วเปลี่ยนเป็นสีเหลือง ส้ม แดง และม่วงดำ ตามลำดับเมื่อสุก เนื้อหุ้มเมล็ดบางและฉ่ำน้ำ มี 1 เมล็ด/พู สีน้ำตาลเข้ม มีผิวมัน
ประโยชน์
การใช้ประโยชน์ของมะหวด (หวดข่า) สามารถนำมาเป็นอาหาร ผลสุก สีดำ รสหวาน หรืออาจจะอมฝาดเล็กน้อย (รสชาติคล้าย ชำมะเลียง) กินเป็นผลไม้ และใช้ใบรองตะกร้าขนมจีน
สรรพคุณทางสมุนไพร
- ต้น: เข้ายาอื่นๆ ต้มน้ำดื่มแก้โรคอัมพฤกษ์ อัมพาต
- ราก: ตากแห้ง ใช้เข้ายาแก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ โรคมะเร็งลำไส้
- ใบ: แก้ไตพิการ แก้กระษัย แก้บวม ขับปัสสาวะ เป็นยาระบายอ่อน ๆ
- รากและใบ: รักษาโรคเก๊าท์ แก้ไข้ตัวร้อน
- ราก: แก้ท้องอืด
- ผลสุก: รสหวานหรือฝาดเล็กน้อยทานเป็นผลไม้ ช่วยแก้ไข้มาลาเรีย ไข้ป่า
- ผลสุก: ที่มีรสฝาด กินรักษาอาการท้องร่วง ท้องเสีย
- ตำรับ: ยาโรคประดง รักษาโรคประดง