ต้นเข็มดอย คือต้นอะไร?
ต้นเข็มดอย เป็นเข็มชนิดเดียวในสกุล Dupperrea ที่พบในประเทศไทยและในโลก ชื่อวิทยาศาสตร์ Duperrea pavettifolia (Kurz) Pit. อยู่ในวงศ์เข็ม Rubiaceae มีชื่ออื่นว่า "เข็มดง" มีเขตการกระจายพันธุ์ในพม่า จีนตอนใต้ และภูมิภาคอินโดจีน ในประเทศไทยพบทั่วทุกภาค
เข็มดอย มีลักษณะผันแปรหลากหลาย โดยเฉพาะความยาวของกลีบเลี้ยงและกลีบดอก ใบ มีทั้งเกลี้ยงและมีขน ดอกสวยงามมีศักยภาพที่จะพัฒนาเป็นไม้ประดับได้ เดิมชื่อ Duperrea scabrida Craib ตามลักษณะแผ่นใบด้านล่างที่ส่วนมากมีขนสาก
นิเวศวิทยา
พบขึ้นใกล้ลำธารในป่า เบญจพรรณ ป่าดิบแล้ง และป่าดิบชื้น พื้นป่าชื้นมีแสงส่องถึง ที่ความสูงจากระดับทะเล ประมาณ 600 ม. บางครั้งพบตามเขาหินปูนหรือหินทราย
ลักษณะเข็มดอย
ไม้พุ่มหรือไม้ต้นขนาดเล็กสูง 3-5 เมตร กิ่งอ่อนเป็นเหลี่ยมมี ขนสั้นนุ่มหนาแน่น ใบเดี่ยว เรียงตรงกันข้าม รูปใบหอกกลับถึงรูปไข่กลับ หรือรูปรี ถึงรูปขอบขนาน กว้าง 3–8.5 ซม. ยาว 7–25 ซม. โคนรูปลิ่ม ขอบเรียบ ปลายแหลมถึงเรียวแหลม ก้านใบยาว 3–8 มม. ปกคลุมด้วยขนแข็ง มีหูใบระหว่างก้านใบ ปลายหูใบมีรยางค์แข็ง ใบเรียงตรงข้ามลดรูป หนึ่งใบ หรือมี 3 ใบเรียงรอบข้อ ยาว 10-23 เซนติเมตร
ดอกเข็มดอย
ดอกเข็มดอย ออกตามปลายกิ่ง ดอกหนาแน่น ในแต่ละช่อ มีกลิ่นหอม กลีบเลี้ยงติดทน ช่อดอก แบบช่อกระจุกคล้ายช่อเชิงหลั่น ดอกย่อย 15–20 ดอก รูปดอกเข็ม กลีบเลี้ยงสีเขียว เชื่อมกันเป็นถ้วย ปลายแยกเป็น 5 แฉก รูปแถบ กลีบดอกสีขาวครีม เชื่อมติดกันเป็นหลอด ปลายแยกเป็น 4–5 กลีบ รูปไข่กลับ ปลายแหลม
เกสรเพศผู้ติดอยู่บนหลอดกลีบดอก รังไข่ใต้วงกลีบ ก้านยอดเกสรเพศเมียยืดยาวพ้นหลอดกลีบดอก ยอดเกสรเพศเมียเป็นตุ่ม หลอดกลีบดอกยาว 1-2 เซนติเมตร เกสรเพศผู้ติดที่ปากหลอดกลีบดอก เกือบไร้ก้านชูอับ เรณู รังไข่มีขนหนาแน่น ก้านเกสรเพศเมียรูปกระบองยาว 9.5-1.3 เซนติเมตร
ผล
ผลแบบผนังผลชั้นในแข็ง ผลเกือบกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง 0.8-1.5 เซนติเมตร มีจานฐานดอกและกลีบเลี้ยงรูปมงกุฎติดอยู่ สุกสีดำ เมล็ดกลม เกลี้ยง เป็นสัน กว้าง 0.5–0.6 ซม. ยาว 0.5–0.6 ซม.
ออกดอกช่วงเดือนไหน?
ดอกเข็มดอย ออกดอกในช่วงฤดูฝน โดยเฉพาะในเดือนกันยายน
แหล่งที่พบ
แหล่งที่พบเข็มดอยได้ง่าย เช่น น้ำตกตาดหมอกในอุทยานแห่งชาติดอยสุเทพ-ปุย จังหวัดเชียงใหม่ น้ำตกขุนกรณ์ จังหวัดเชียงราย วนอุทยานสวนหินผางาม อำเภอหนองหิน และวนอุทยานภูผาล้อม อำเภอเมือง จังหวัดเลย เขาสอยดาวใต้ จังหวัดจันทบุรี คลองสนบนเกาะช้าง จังหวัดตราด